افسنطین

فهرست

• مقدمه
• گیاهشناسی
• تاریخچه و پراکنش جغرافیایی
• شرایط مناسب رشد
• تکثیر و کشت
• برداشت
• افسنطین و دیگر گیاهان
• ترکیبات و موادمؤثره
• خشک کردن
• خواص درمانی
• سایر استفاده های افسنطین
• نحوه مصرف
• عوارض
• منابع

مقدمه

افسنطین (Artemisia absinthium) با نام رایج Wormwood و پراکندگی گسترده در نیمکره شمالی یکی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی شناخته شده است. افسنطین گیاهی بسیار سخت است و تقریباً در هر نقطه، حتی در خاک‌های فقیر و با نیاز آبی کم رشد می‌کند. از فرآورده‌های افسنطین در درمان مشکلات گوارشی، عفونت‌های کرمی و دردهای عضلانی و همینطور برای افزایش میل جنسی استفاده می‌شود. همچنین، دارای فعالیت‌های ضد انگل، تب بر، ضد میکروبی، آنتی‌اکسیدانی و ضد سرطان است (۱ و ۲).

گیاهشناسی

افسنطین گونه‌ای از جنس Artemisia (یکی از بزرگترین جنس‌ها و حاوی حداکثر ۵۰۰ گونه) از خانواده Asteraceae است. این گیاه علفی، چندساله و معطر با ریشه مستقیم و گل‌های متراکم، زرد رنگ و تقریباً به شکل زنگوله می‌باشد.

سطح گیاه پوشیده از کرک‌های نقره‌ای رنگ و ساقه‌ها صاف، محکم و در انتها چوبی هستند. ارتفاع گیاه در سال اول بسته به شرایط مزرعه تا حدود ۱ متر می‌رسد و از سال دوم به بعد رشد رویشی گیاه افزایش یافته و تا ارتفاع حدود ۱/۵ متر رشد می‌کند.

ریزوم‌های افسنطین لیفی و ریشه‌های اصلی باریک و با انشعابات زیاد و کرک‌های ابریشمی هستند. زمان گلدهی از اواسط تیر تا شهریور و حتی اواخر مهر است. میوه افسنطین فندقه خشک، بیضی شکل با رنگ قهوه‌ای روشن است که تحت تأثیر نیروی گرانش پراکنده می‌شود. بذرها کشیده، مسطح، استوانه‌ای با رنگ قهوه‌ای مایل به خاکستری هستند. یک گیاه بیش از ۱۰۰۰۰۰ بذر تولید می‌کند. اندام‌های هوایی افسنطین معطر هستند در حالی که ریشه‌ها طعم و بوی گرم دارند. بخش‌های هوایی گیاه که روی سطح زمین هستند در انتهای فصل رشد از بین می‌روند (۱ و ۲).

تاریخچه و پراکنش جغرافیایی

منشأ کلمه Artemisia به احتمال زیاد از الهه یونانی Artemis می‌باشد، در حالی که Absinthium از یونان باستان (یا از زبان فارسی باستان کلمه ἀψíνθιoν) گرفته شده است. افسنطین با نام‌های رایج دیگری نیز شناخته شده است، برای مثال در زبان انگلیسی green ginger, grand wormwood, American/ Western wormwood, Madder wort, wormwood sage، در زبان فرانسه Absinth (e), Armoise Amère, Herbe aux Vers, Herbe d′Absinthe, Herbe Sainte و در زبان آلمانی Wermut, Wermutkraut, Bitterer Beifuβ نامیده می‌شود. افسنطین، به دلیل وجود عناصر مهم مانند اسانس‌ها، تانن، پلی فنول، فلاونوئیدها، لاکتون‌ها و سایر مواد تلخ از زمان‌های قدیم به عنوان گیاه دارویی با خواص مفید برای سلامتی شناخته شده است. استفاده از آن برای شفابخشی به صورت نوشته (احتمالاً برای اولین بار) در اسناد دارویی مصر باستان ابرس پاپیروس، که مربوط به سال ۱۵۵۰ قبل از میلاد است، ذکر شده است. در یونان باستان، بقراط که در جزیره کاس (۴۶۰ قبل از میلاد) متولد شد، چیزی شبیه به ورموث با مخلوط شراب یونانی با گل‌های شیرین پونه کوهی کرت (مرزنجوش/ Dittany of Crete) و افسنطین ساخت. اطلاعات مربوط به استفاده از این گیاه به عنوان دارو توسط دانشمند، پزشک و فیلسوف مشهور ایرانی ابن سینا و همچنین در بسیاری از کتب دارویی اروپای باستان گزارش شده است. مصریان باستان و سرخپوستان آمریکایی برای مراسم مذهبی و جادویی خود از افسنطین استفاده می‌کردند. در تراژدی ویلیام شکسپیر از رومئو و ژولیت، اشاره شده است که دایه هنگام سه سالگی از طعم تلخ افسنطین برای از شیر گرفتن جولیت استفاده می‌کند. پیش از این، هومر در شعرهای خود مخلوط آن با شراب و عسل و آرد که قبل از مصرف با آب رقیق شده است را توصیف می‌کند.

افسنطین بومی مناطق معتدل است، زیستگاه‌های آن از اروپا، اسکاتلند، اسکاندیناوی تا دریای مدیترانه، از جنوب تا شمال آفریقا، در شرق تا سیبری و شمال هند واقع شده است. این گیاه در آمریکای شمالی و جنوبی، شمال و غرب آسیا، نیوزلند، آزور بومی شده است و در مزارع کشت نشده و کنار جاده‌ها و دامنه‌های صخره‌ای رشد می‌کند. (۱ و ۳).

شرایط مناسب رشد

افسنطین، زمین‌های خشک و غیر اسیدی، لوم یا لوم شنی و سرشار از نیتروژن، فسفر و پتاسیم را ترجیح می‌دهد و در طول رویش به نور فراوان و هوای گرم نیاز دارد. این گیاه به خشکی مقاوم است و می‌توان آن را به صورت دیم نیز کشت کرد. اگرچه این گیاه به مواد و عناصرغذایی فراوان نیاز ندارد و  می‌تواند در هرنوع خاکی کشت شود، اما برای تولید انبوه آن بهتر است از خاک‌های با بافت نسبتاً سنگین با زهکشی خوب و غنی از ترکیبات کلسیم و هوموس استفاده کرد. pH مناسب خاک برای رشد افسنطین، بین ۵/۶ تا ۷/۵ است (۱ و ۲). بهترین رشد گیاه در خاک‌های فقیر تا متوسط (از لحاظ حاصلخیزی)، با شرایط خشک تا رطوبت متوسط، زهکشی خوب و آفتاب کامل اتفاق می‌افتد. زهکشی عالی خاک برای رشد خوب این گیاه ضروری است زیرا در خاک‌های مرطوب تا خیس که گیاه مستعد پوسیدگی ریشه است، ضعیف عمل می‌کند. ساقه‌های گیاه در تابستان به‌ویژه در صورت رشد در خاک‌های حاصلخیز و در سایه، تمایل به خوابیدگی دارند. به طور کلی، کاهش شاخ و برگ در آب و هوای با بارندگی و رطوبت زیاد در تابستان مشاهده می‌شود (۴).

تکثیر و کشت

این گیاه با روش‌های خوابانیدن، تقسیم یا قلمه‌زدن ریشه‌ها و یا توسط بذر تکثیر می‌شود (۱ و ۵). بذرهای افسنطین هنگام رسیدن، پنهان هستند.

درنتیجه، بذرگیری از آن دشوار است و عموماً توسط افراد با تجربه در این زمینه انجام می شود. اما، با توجه به اینکه اصلی‌ترین روش در تکثیر گیاه افسنطین کشت بذر بصورت غیرمستقیم (کشت نشا) و انتقال آن به زمین است، تهیه بذر سالم و با کیفیت و با قوه نامیه بالا امری ضروری است (برای دستیابی به توضیحات بیشتر به مقاله “گام به گام تا تولید نشا” مراجعه شود). در این روش تکثیر، بذرها در اواخر زمستان در خزانه و یا سینی های کاشت در گلخانه و با تراکم مناسب کشت می‌شوند. پس از جوانه زنی و استقرار گیاهچه های افسنطین، وجین علف‌های هرز سطح خزانه انجام می‌گیرد.

بذرها به صورت سطحی در عمق ۱/۵ میلی‌متر در گلدان‌ها یا سینی‌ها کاشته می‌شوند و معمولاً طی ۱۰ تا ۱۲ روز در شرایط ایده آل جوانه می‌زنند. بهترین دمای جوانه زنی بستر کشت برای بذر های افسنطین ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتی گراد می‌باشد (۶). تولید نشا افسنطین در ابتدا سخت به نظر می‌رسد اما با توجه به رشد نسبتاً سریع گیاهچه در شرایط مناسب (خزانه یا گلخانه) کاری نسبتاً آسان است. پس از اینکه نشاهای افسنطین شش برگی شدند در فصل بهار آماده انتقال به زمین اصلی هستند. تکثیر رویشی، از طریق تقسیم بوته انجام می‌گیرد. بوته‌های ۳ تا ۴ ساله و سالم (عاری از قارچ یا باکتری) را اوایل بهار از خاک خارج و هر بوته را ۱۰ تا ۱۵ قسمت کرده، در زمین مورد نظر کشت می‌کنند. در هر دو روش فاصله مناسب ردیف‌های کاشت، بین ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر و فاصله دو بوته روی ردیف کاشت، ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر است (۲).

تراکم ۴۰ تا ۶۵ هزار بوته در هکتار، کافی است (۲). تراکم مناسب کشت به شرایط کشت، سیستم آبیاری، نوع نشا (ریشه لخت یا داخل سینی نشا)، نوع و بافت خاک و… بستگی دارد. به طور کلی تراکم مناسب کشت حدود ۶۰ هزار در هکتار توصیه می‌شود. اما در بعضی منابع تراکم کشت افسنطین را ۲۵۰۰۰ بوته در هکتار درنظر گرفته اند (۷). اگر تراکم کشت در زمین کم باشد باعث چوبی شدن ساقه‌های گیاه شده و در نتیجه در برداشت‌های بعدی محصول کمی عاید کشاورز می‌شود و اگر تراکم بیش از حد باشد باعث رقابت بین گیاهان شده و افت عملکرد را به‌دنبال دارد.

لازم است پس از انتقال نشا به مزرعه برای اطمینان از استقرار هرچه بیشتر گیاهچه‌های افسنطین، در اسرع وقت آبیاری انجام شود (۲). پس از استقرار، گیاه به مراقبت کمی نیاز دارد زیرا گیاه استقراریافته بسیار مقاوم به خشکی است (۶). عموماً افسنطین به آب زیادی احتیاج ندارد، اما در مناطق گرم‌تر در صورت عدم بارندگی کافی ممکن است نیازمند مقدار آب بیشتری باشد. با سرد شدن هوا در فصل زمستان اندام هوایی گیاه از بین می‌رود ولی ریشه به فعالیت خود ادامه می‌دهد (۸). در ابتدای بهار ریشه فعالیت خود را مجدداً شروع کرده و جوانه‌های نو شروع به رشد می‌کنند. مهم‌ترین آفات این گیاه، مگس افسنطین و نوعی شته است. استفاده از سموم مناسب و در زمان مناسب، نقش عمده‌ای در کنترل آنها دارد (۲).

برداشت

برداشت محصول زمانی انجام می‌شود که گیاهان در گلدهی کامل قرار دارند. فیتوکمیکال‌ها در این حالت در بیشترین مقدار خود هستند. بهتر است یک روز آفتابی خشک برای برداشت انتخاب شود (بعد از خشک شدن تمام شبنم از روی گیاهان) (۲ و ۸). توصیه می‌شود برداشت افسنطین در سال اول به گونه‌ای انجام شود که ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر از اندام هوایی گیاه روی سطح زمین باقی بماند. همچنین، برداشت باید زمانی انجام شود که گیاه فرصت رشد دوباره قبل از سرد شدن هوا را داشته باشد تا در صورت وقوع یخبندان اندام‌های تولید شده به واسطه پوششی که ایجاد کرده‌اند به گیاه برای عبور از زمستان کمک کنند. از سال دوم به بعد با توجه به قوی‌تر شدن گیاه، برداشت می‌تواند از فاصله ۵ تا ۱۰ سانتی‌متری سطح زمین انجام شود. در سال اول کشت یک بار و در سال‌های بعد دو و یا حتی سه بار می‌توان محصول را برداشت کرد. اگر برداشت محصول برای تهیه اسانس انجام می‌شود، بهتر است شاخ و برگ‌های سبز بالا و گل‌ها را بریده و قسمت‌های چوبی پایین ساقه رها شوند. عملکرد پیکر رویشی خشک، ۲ تا ۳ تن در هکتار است. مزارع کشت شده افسنطین حداکثر تا ۵ سال قابل بهره برداری هستند. برای احیا گیاه و رشد مجدد بهتر است هر بهار شاخ و برگ‌های مرده بریده شوند (۱، ۲ و ۹).

افسنطین و دیگر گیاهان

گیاهان دارای روابط سازگار یا ناسازگار (Antagonistic) هستند. افسنطین برای بسیاری از گیاهان اثرات ناسازگار ایجاد می‌کند. ماده شیمیایی طبیعی موجود در برگ‌های آن محلول در آب است و با باران‌های شدید وارد خاک می‌شود و اثر منفی بر رشد برخی گیاهان دارد (۱۰). این ماده شیمیایی مانع از رشد رازیانه، مریم گلی، زیره سیاه، آنیسون و بیشتر گیاهان جوان به‌ویژه در سال‌های مرطوب می‌شود (۶). همچنین، خصوصیات آللوپاتی عصاره و اسانس افسنطین در برابر برخی از گیاهان مشخص شده است. پژوهشگران نشان دادند مواد فرار برگ‌های گیاه افسنطین از جوانه‌زنی گندم و رشد جوانه‌های کتان، ازمک و به‌ویژه گندم جلوگیری می‌کند. همچنین عصاره ریشه آن مانع جوانه‌زنی گندم شده و در دو گونه دیگر از رشد ریشه و اندام هوایی جلوگیری می‌کند (۱۱). اثر آللوپاتیک عصاره‌های افسنطین روی علف چاودار و چمن برم نیز مشاهده شده است (۱). همچنین، بررسی تأثیر سطوح مختلف عصاره آبی گیاه افسنطین روی سه بذر سبزی شاهی، جعفری و مرزه، اثر آللوپاتیک قوی این گیاه را که بیانگر نقش تأخیری آن در جوانه‌زنی بذور می‌باشد، نشان داد (۱۲).

به طور کلی، افسنطین برای بسیاری از گیاهان (عمدتاً خوراکی)، کشت همراه ضعیفی محسوب می‌شود. گیاهان همراه (companion plant) گیاهانی هستند که هنگام کشت در کنار هم سریع رشد می‌کنند و باعث بهبود سلامت، قدرت، طعم و دفع آفات و جذب حشرات مفید می‌شوند. افسنطین یک همراه فقیر برای گیاهان خوراکی در باغات سبزیجات و گیاهان دارویی است (۱۰). اگرچه افسنطین کشت همراه خوبی برای هویج است و به محافظت از آن در برابر مگس‌های ریشه‌ای کمک می‌کند (۶)، به دلیل ماهیت سمی آن، بهتر است همراه سایر گیاهان مانند تره‌فرنگی، پیاز و رزماری کاشته شود (۱۰). افزون براین، می‌تواند همراه گیاهانی از جمله یوکا، گیاه Sneezeweed، کولتیوارهای بومادران مثل Coronation Gold، کوکب کوهی (Black-eyed Susan) و سرخارگل (برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله “جادوی سرخارگل درایمنی بدن” مراجعه شود) کشت شود (۱۳). همچنین، این گیاه می‌تواند به صورت علف هرز یا گیاه تهاجمی باشد. رایحه این گیاه سگ‌ها را به خود جلب می‌کند (۶).

باید همیشه هنگام کاشت، دست زدن و یا تماس با گیاه افسنطین احتیاط شود. زیرا تمام قسمت‌های این گیاه سمی هستند. از آنجا که این گیاه با طعم تلخ سمی است و سبب بروز علائمی مثل سردرد، تشنج و آسیب به اعصاب می‌شود، گزینه‌ای ضعیف برای نگهداری در خانه‌هایی با کودکان و حیوانات خانگی کوچک است (۱۰).

ترکیبات و مواد مؤثره 

پیکر رویشی افسنطین تلخ مزه است. مقدار اسانس یا روغن ضروری افسنطین متفاوت و  0/2 تا ۱/۵ درصد است که این مقدار بستگی به زادگاه گیاه، کموتیپ‌های مختلف و تغییرات فصلی دارد. ترکیبات مهم اسانس آن تویول (۲۵ تا ۷۰ درصد) و بتاتیون (۳ تا ۱۳ درصد) هستند که مقدار آنها در مرحله گلدهی به بیشترین حد خود می‌رسد. چهار جزء اصلی اسانس گیاه α-Thujone، ز-اپوکسیاسیمن، ترنس-سابنیل استات و کریسانتانیل استات می‌باشند. اسانسی که از اندام هوایی گیاه به دست می‌آید، رنگ سبز تیره تا نارنجی یا قهوه‌ای تیره (حساس به ماوراء بنفش و نور مرئی) با بوی قوی دارد. همچنین، رنگ آن می‌تواند به دلیل وجود کامازولن (از لاکتون‌های سزکوئی ترپن) آبی باشد. مشخص‌ترین و مهم‌ترین جزء در روغن ضروری افسنطین Thujone (به ویژه ایزومر سیس) است. از دیگر ترکیبات افسنطین، می‌توان از مواد تلخ (مقدار آن ۰/۲ تا ۰/۴ درصد است که ۷۰ تا ۷۵ درصد آن را آبسینتین و ۲۵ تا ۳۰ درصد بقیه را آستابسین تشکیل می‌دهد)، ویتامین‌های ب و ث و اسید سوکسی نیک نام برد (۱ و ۲ و ۱۴). در میان سایر ترکیبات اصلی، ترکیباتی مانند سابینیل، برنیل یا کریسانتانیل استات، ۸ و ۱-سینول، کریسانتنول، کاریوفیلن، چامازولن، برخی مونوترپن‌ها و غیره نیز تعیین شده‌اند. قابل ذکر است که اسانس ریشه افسنطین مقدار کمی از مونوترپنوئیدهای نوع Thujone را دارند.

تغییر ترکیبات اسانس‌ها بر خواص روغن و امکان استفاده از آن تأثیر می‌گذارد. تغییرات ترکیب وابسته به مبدأ، خصوصیات خاک، تغییرات فصلی، نوع مواد اولیه (برگ یا تاج‌های گل تازه یا خشک شده)، روش‌های استخراج، شرایط ذخیره‌سازی و غیره هستند (۱).

خشک کردن

اندام‌های برداشت شده را می‌توان در سایه خشک نمود. در صورت استفاده از خشک‌کن‌های الکتریکی، دمای مناسب برای خشک کردن آنها ۴۰ درجه سانتی‌گراد است (درجه حرارت بالاتر مناسب نیست و باعث تجزیه مواد مؤثره گیاه می‌شود). هنگام برداشت یا خشک کردن محصول نباید به اندام‌ها فشار وارد شود؛ زیرا  در اثر فشار رنگ گیاه به قهوه ای تغییر می‌یابد. این تغییر رنگ بر کمیت و کیفیت مواد مؤثره تاثیر نامناسبی بر جای خواهد گذاشت (۲). بهتر است در زمان برداشت و خشک کردن، برای جلوگیری از حساسیت احتمالی افراد از ماسک، دستکش و کلاه استفاده کنند. گیاه خشک شده باید در ظرف هوابندی شده و مکان تاریک نگهداری شود (۹). نگهداری گیاهان در محل خشک و خنک و دور از نور از تخریب روغن آنها جلوگیری می‌کند (۱۵).

خواص درمانی

ویژگی‌های محافظت کبدی، هضم کنندگی، ادرارآوری، تونیک و ضدعفونی کننده و همچنین فعالیت‌های ضدانگلی، تب بر، ضدمیکروبی، آنتی‌اکسیدانی و غیره برای عصاره‌ها و روغن‌های ضروری افسنطین گزارش شده است. گیاه افسنطین بطور گسترده به دلیل دارا بودن ویژگی‌هایی چون تحریک‌کننده قاعدگی (Emenagogue)، مسهل صفرا، بوزدایی (Deodorant)، محرک قلبی، ضد باکتریایی، مهارکنندگی (Cytostatic)، ضد سرطان، ضد مالاریا و فعالیت‌های ضد افسردگی و شیمی درمانی با اهداف دارویی مصرف می‌شود. فرآورده‌های افسنطین برای درمان بی‌اشتهایی، بی‌خوابی، کم‌خونی، سردرد، اسکلروز، سوء هاضمه، درد، خستگی، برای آرام‌کردن حملات صرع و هیستریک و همچنین التیام زخم‌ها و نیش حشرات مورد استفاده قرار می‌گیرند. شربت تهیه شده از عصاره افسنطین به عنوان اشتهاآور استفاده می‌شود.

ترکیبات افسنطین (به خودی خود یا همراه با سایر گیاهان دارویی) بیشتر به عنوان درمانی برای مشکلات مختلف گوارشی و به عنوان یک داروی ضد کرم (Anthelmintic) به کار می‌روند (۱). گل‌ها به صورت خشک و پودر شده، بیشترین تأثیر کرم زدا را دارند و برای درمان تب مالاریا بسیار عالی عمل می‌کنند (۱۶).

پژوهشگران نشان دادند که مصرف افسنطین به صورت روزانه به مدت ۶ تا ۱۰ هفته علائم، کیفیت زندگی و خلق و خوی برخی از بیماران مبتلا به بیماری کرون را بهبود می‌بخشد. همچنین، به نظر می‌رسد میزان استروئیدهای مورد نیاز افراد مبتلا به این بیماری را کاهش می‌دهد. افزون براین، پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مصرف افسنطین روزانه به مدت ۶ ماه می‌تواند فشار خون و میزان پروتئین در ادرار افراد مبتلا به نفروپاتی IgA  را کاهش دهد (۱۷).

از این گیاه در درمان درد عضلانی و کاهش حافظه و برای افزایش میل جنسی و تحریک تعرق و به عنوان بخور نیز استفاده می‌شود. بااین حال، فرآورده‌های این گیاه به مقاومت در برابر سرما و سایر مشکلات مناطق کوهستانی به مردم منطقه هیمالیا کمک می‌کند (۱ و ۱۷).

سایر استفاده های افسنطین

• افسنطین در صنعت پزشکی، آرایشی و بهداشتی و صنایع غذایی کاربرد زیادی دارد.

اسانس آن به عنوان یک ماده معطر در صابون‌ها، مواد آرایشی و عطرها استفاده می‌شود. تولید اسانس این گیاه به روش تقطیر با آب و بخار از پیکر رویشی تازه یا خشک گیاه استخراج می‌شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که اسانس استخراج شده از اندام‌های خشک، در مقایسه با اسانس حاصل از پیکر رویشی تازه، ترکیبات استری بیشتری دارد (۱ و ۲).

• افسنطین به عنوان ماده معطر کننده و طعم دهنده ورموث و بیترهای الکلی مورد استفاده قرار می‌گیرد (۱۸).
• این گیاه زینتی است و از شاخ و برگ خشک شده آن می‌توان در گل‌آرایی استفاده کرد (۱).
• کاشت افسنطین در اطراف باغ می تواند به جلوگیری از رشد لارو و نوزاد حشرات در خاک کمک کند زیرا ترکیباتی را در خاک آزاد می کند که برای آنها ناخوشایند است. با این وجود، ممکن است مانع رشد گیاهان دیگر را نیز شود، بنابراین هنگام کاشت برای این منظور، این نکته را باید در نظر داشت (۱۹).
• بخش‌های هوایی افسنطین دارای خصوصیات آفت کشی و علف‌کشی طبیعی هستند و به طور موفقیت‌آمیزی برای محافظت از مزارع، سبزیجات، میوه و محصولات زراعی ذخیره شده مورد استفاده قرار می‌گیرند. عصاره‌های مختلف آلی یا آبی روغن‌های ضروری گیاه اثرات Antifeedant و سمی بر روی آفات بروز می‌دهند که مستقیماً به گیاه آسیب می‌رساند و بازده محصولات کشاورزی را کاهش می‌دهد. گزارش شده است که عصاره‌های افسنطین یا اسانس‌های در برابر سوسک سیب‌زمینی کلرادو (Leptinotarsa ​​decemlineata)، شپشه گندم (Sitophilus granarius) و برخی از بیدها (کرم برگخوار پنبه مصری (Spodoptera littoralis) مؤثر هستند. روغن این گیاه در برابر برخی شته‌ها بسیار مؤثر است: شته سبز هلو در سیب‌زمینی (Myzus persicae)، شته (Rhopalosiphum padi) و شته برگ ذرت، (Rhopalosiphum maidis). همچنین، افسنطین برخی از کنه‌ها (Ixodes ricinus)، کنه تارتن دولکه‌ای، مگس‌های خانگی، کک، مورچه‌ها، لاروهای حشرات و پشه‌ها را دفع می‌کند (۲۰، ۲۱، ۲۲، ۲۳ و ۲۴).
• براساس پژوهش‌های انجام گرفته استفاده از این گیاه در جیره غذایی دام نیز امکان‌پذیر است. از آنجایی که افسنطین دارای عطر و طعم قوی است و می‌تواند ویژگی‌های حسی تغذیه‌ای را تغییر دهد و بنابراین بر جذب خوراک تأثیرگذار باشد. فیتوکمیکال‌ها طعم خوبی به افسنطین می‌دهند که ممکن است باعث افزایش دلپذیری و جذب رژیم غذایی در حیوانات شود. افسنطین تازه درو شده معمولاً برای نشخوارکنندگان بدمزه است و خشک کردن جذابیت این گیاه را برای نشخوارکنندگان افزایش می‌دهد. پژوهشگران ۱۸ درصد افزایش ماده خشک و جذب مواد آلی در گوسفند با جیره‌های تغذیه شده حاوی افسنطین نسبت به گوسفندان با رژیم غذایی بدون افسنطین، گزارش کرده‌اند (۲۵). همچنین، بررسی‌ها نشان داد که جایگزینی کاه برنج با سیلوی افسنطین در جیره‌های نشخوارکنندگان، می‌تواند باعث بهبود عرضه و هضم مواد مغذی رژیم غذایی و افزایش مقدار ترکیبات ارتقا دهنده سلامت در گوشت گاو شود (۲۶).

نحوه مصرف

تمام قسمت‌های هوایی (ساقه ، برگ و گل) افسنطین دارای خواص دارویی هستند و می‌توانند به صورت تازه یا خشک استفاده شوند. افسنطین ممکن است به عنوان چای، تنتور (محلول الکل) یا به صورت قرص مصرف شود. افزون براین، عصاره‌های مایع، قرص‌ها و کپسول‌های افسنطین به طور سنتی مورد استفاده قرار گرفته اند. دز صحیح مصرف برای هر مکمل نیاز به یک تجزیه و تحلیل جامع از بسیاری از عوامل از جمله سن، جنس، شرایط سلامتی، DNA و شیوه زندگی فرد دارد. استفاده از این گیاه فقط باید با نظارت یک فرد باتجربه و متخصص انجام شود (افسنطین باید در دزهای کم و طبق دستورالعمل مصرف شود) (۱۸ و ۱۹).

• تهیه چای با ریختن ۰/۵ تا ۲ قاشق چایخوری (بیش از ۱/۵ گرم) افسنطین در یک فنجان آب جوش به مدت ۱۰-۱۵ دقیقه انجام می‌شود. دز معمول روزانه ۳ فنجان است که در یک دوره طولانی‌تر از چهار هفته نباید مصرف شود (۱۹، ۲۷).
• تنتور افسنطین را می‌توان با اضافه کردن ۱/۵ فنجان افسنطین تازه‌ی خرد شده یا ۸ قاشق غذاخوری افسنطین پودر شده به ۲ فنجان ویسکی آماده کرد. مخلوط گیاه و الکل باید هر روز هم زده شود، این کار به مدت ۱۱ روز انجام می‌گیرد. مواد جامد خارج شده و تنتور در یک بطری محکم در بسته و در جای خنک نگهداری می‌شود. تنتور افسنطین با دزهای ۱ تا ۴ میلی لیتر سه بار در روز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تنتور ممکن است به صورت خارجی (برای تسکین درد) یا داخلی مصرف شود. ده تا بیست قطره تنتور به آب اضافه می‌شود که ۱۰ تا ۱۵ دقیقه قبل از هر وعده غذایی مصرف می‌شود. مانند مصرف به صورت چای، تنتور افسنطین نباید بیش از چهار هفته مصرف شود. باید توجه داشت که طعم تلخ قوی یکی از اجزای مهم اثر درمانی افسنطین بر بیماری‌های معده است. طعم تلخ چای یا تنتور افسنطین (زمانی که به فعالیت تلخی برای درمان کرم‌ها، تب یا بیماری‌های کبدی احتیاج نباشد) ممکن است با عسل یا شیره پوشانده شود (۱۸، ۱۹).
• برخی افراد افسنطین را مستقیماً بر روی پوست برای آرتروز و بهبود زخم‌ها و نیش حشرات استفاده می‌کنند.
• روغن آن به عنوان یک ماده ضدمحرک برای کاهش درد استفاده می‌شود. افزون براین، روغن گیاه می‌تواند به عنوان یک محرک قلبی برای بهبود گردش خون استفاده شود. روغن خالص افسنطین بسیار سمی است اما در دزهای مناسب خطر کمی دارد یا خطری ایجاد نمی‌کند (۱۷، ۲۸).
• افسنطین پودر شده به شکل قرص موجود است که می تواند در معالجه کرم‌های روده‌ای استفاده شود.
• اسانس افسنطین برای استفاده در آروماتراپی موجود است و در صورتی که در مقادیر زیاد استفاده شود سمی است.
• افسنطین می‌تواند به صورت یک ترکیب گیاهی برای دفع آفات به ویژه آفات حشرات از جمله کک و بید مفید باشد. از برگ‌ها و گل‌های خشک شده می‌توان در کیسه‌های آویزان شده در کمد یا در بالش‌های حیوانات خانگی استفاده کرد. دافع حشرات را می‌توان از مخلوط کردن برگ‌های تازه افسنطین که بطور کامل خرد شده با سرکه سیب تهیه کرد. این مخلوط را در یک تکه کوچک گاز استریل یا پارچه پنبه‌ای نازک قرار می‌گیرد. انتهای آن تا زده شده و بسته می‌شود تا به شکل یک کیسه کوچک در بیاید. سپس کیسه برای دفع پشه‌ها و خرمگس روی پوست انسان یا حیوانات خانگی مالیده می‌شود. در روش دیگر، برگ و گل‌های تازه له شده یا خشک خرد شده را در سرکه سیب برای چند روز خیس کرده، سپس صاف می‌کنند و به عنوان سم برای از بین بردن آفات اسپری می‌شود.
• در مراکش افسنطین به چای نعنا افزوده می‌شود. در کره، برگ‌های تازه افسنطین له شده و از آب آن برای طعم دادن به سونگپیان (Songpyeon: کوفته بخارپز که به طور سنتی در جشنواره شکرگزاری پاییز خورده می شود)، مصرف می‌شود (۱۹).

عوارض

سازمان غذا و دارو آمریکا (FAD) افسنطین را به عنوان یک گیاه خطرناک طبقه بندی می‌کند. استفاده بیش از حد از افسنطین باعث می‌شود که سطوح سمی از Thujone در بدن ایجاد شود. همچنین، استفاده طولانی مدت از روغن افسنطین یا نوشیدنی‌های الکلی حاوی روغن Thujone می‌تواند اعتیادآور بوده و باعث تشنج، آسیب مغزی، نارسایی موقتی کلیه و احتمالاً مرگ شود. براساس گزارش انجمن تولیدات گیاهان دارویی آمریکا (AHPA) از این گیاه نباید در دوران بارداری یا شیردهی یا برای طولانی مدت استفاده شود (۱۹، ۲۹).

افسنطین هنگامی که از طریق دهان و با مقدار معمول موجود در مواد غذایی و نوشیدنی‌ها مصرف شود و زمانی که به عنوان پماد بر روی پوست استفاده می شود تا جایی که این محصولات عاری از Thujone باشند، بی خطر است. اما افسنطینی که دارای Thujone باشد، ممکن است مصرف آن از طریق دهان یا استفاده از آن بر روی پوست خطرساز باشد. درنتیجه مصرف دهانی آن، Thujone می‌تواند باعث تشنج، واپاشی ماهیچه (رابدومیولیز)، نارسایی کلیه، بی‌قراری، مشکلات خواب، کابوس، استفراغ، التهاب معده، سرگیجه، لرزش، تغییر در ضربان قلب، بازگشت ادرار، تشنگی، بی حسی دست و پا، فلج و مرگ شود. همچنین، زمانی که به صورت موضعی روی پوست استفاده شود، می‌تواند باعث سرخی پوست و سوزش شود. افسنطین ممکن است در افرادی که به خانواده Asteraceae حساس هستند، یک واکنش آلرژیک ایجاد کند (۳۰).

منابع

1. Essential Oils in Food Preservation, Flavor and Safety. (2016). Chapter 97: Wormwood (Artemisia absinthium L.) Oils. Judžentienė, A.
2. Omidbaigi, R. (2013). Production and Processing of medicinal plant (volum2). Publisher, Astan Quds Razavi. P 289-294. (Persian)
3. Alcoholic Beverages, Volume 7: The Science of Beverages (2019). 2-Technology of vermouth wines. Morata, A. Vaquero, C. Palomero, F. Loira, I. Bañuelos, M.A., Suárez-Lepe, J.A.
4. http://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?kempercode=a938
5. Growing Guide,Wormwood.
6. Artemisia absinthium
7. http://www.fao.org/3/X5043E/x5043E0j.htm
8. https://www.floralencounters.com/Seeds/seed_detail.jsp?grow=Wormwood&productid=1087
9. How to grow wormwood (Artemisia absinthium)?
10. Things to Plant with Wormwood
11. Chirca, E., Fabian, A. (1973). Some allelopathic effects caused by Artemisia absinthium L.  Contributii Botanice Gradina Botanica Universitatea, Babes-Bolyai din Cluj. 267-276.
12. Mahdyeh Najafabadi, M. B., Zare Bavani M. R., Ashoornejad, M., Ghorbani, H. R. (۲۰۱۰) . Effect of shoot extraction of Wormwood (Artemisia absenthium L.) on germination and growth of medicinal plant(2010) National Conference on Medicinal Plants.(persia)
13. Plant Profile: Wormwood (Artemisia absinthium)
14. Assessment report on Artemisia absinthium L., herba. (2017). Committee on Herbal Medicinal Products (HMPC)
15. https://witchipedia.com/book-of-shadows/herblore/wormwood/
16. https://botanical.com/botanical/mgmh/w/wormwo37.html
17. https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-729/wormwood
18. https://vitagene.com/supplements/plants/wormwood
19. https://www.encyclopedia.com/plants-and-animals/plants/plants/wormwood
20. Ertürk, Ö., Uslu, U. (2007). Antifeedant, growth and toxic effects of some plant extracts on Leptinotarsa decemlineata (Say.) (Coleoptera, Chrysomelidae). Fresen. Environ. Bull. 16, 601–۶۰۷.
21. Kordali, S., Aslan, I., Çalmaşur, O., Cakir, A., (2006). Toxicity of essential oils isolated from three Artemisia species and some of their major components to granary weevil, Sitophilus granarius (L.) (Coleoptera: Curculionidae). Ind. Crop. Prod. 23, 162–۱۷۰.
22. Bailen, M., Julio, L.F., Diaz, C.E., Sanz, J., Martínez-Díaz, R.A., Cabrera, R., Burillo, J., Gonzalez-Coloma, A. (2013). Chemical composition and biological effects of essential oils from Artemisia absinthium L. cultivated under different environmental conditions. Ind. Crop. Prod. 49, 102–۱۰۷.
23. Halbert, S.E., Corsini, D., Wiebe, M., Vaughn, S.F. (2009). Plant-derived compounds and extracts with potential as aphid repellents. Ann. Appl. Biol. 154, 303–۳۰۷.
24. Jaenson, T.G., Pålsson, K., Borg-Karlson, A.K. (2005). Evaluation of extracts and oils of tick-repellent plants from Sweden. Med. Vet. Entomol. 19, 345–۳۵۲.
25. Kim, J.H., Kim, C.H., Ko, Y.D. (2002). Influence of dietary addition of dried wormwood (Artmisia sp.) on the performance and carcass characteristics of Hanwoo steers and the nutrient digestibility of sheep. Asian–Aust J Anim Sci., 15, 390-395.
26. Kim, S.C., Adesogan, A.T., Shin, J.H. (2012). Effects of dietary addition of wormwood (Artemisia montana Pampan) silage on growth performance, carcass characteristics, and muscle fatty acid profiles of beef cattle. Anim Feed Sci Tech., 177,15-22.
27. Duke, J. A., Bogenschutz-Godwin, M. J., DuCellier J., Duke, P. A. K. (2002). Handbook of medicinal herb second edition.
28. Kumar Ashok, P., Upadhyay, K. (2013). Preliminary phytochemical screening and physico-chemical parameters of Artemisia absinthium and Artemisia annua. Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 1(6).
29. Small Animal Toxicology (Third Edition). (2013). Hausner, E. A., Poppenga, D. R. H. Hazards Associated with the Use of Herbal and Other Natural Products.
30. Side effect and safety, wormwood