فهرست:
- مقدمه
- گیاهشناسی
- تاریخچه و پراکنش جغرافیایی
- شرایط مناسب رشد
- زراعت
- ترکیبات و مواد موثره
- خواص درمانی
- نحوه مصرف
- مصرف برگ رازیانه
- مصرف دانه
- مصرف ریشه
- مصرف ساقه
- منابع
مقدمه:
رازیانه گیاهی معطر و شفا‌بخش قدرتمندی است. این گیاه پر‌خاصیت در طب سنتی جایگاه ویژه‌ای دارد و در آشپزی نیز مصرف می‌شود. خواص شگفت انگیز فراوانی که دانه، روغن، عرق و دمنوش رازیانه دارد، سبب شده که خواص دارویی این گیاه برای رفع مشکلات مختلف از جمله سوءهاضمه، کم‌خونی، یبوست، نفخ، اسهال، قولنج، اختلالات قاعدگی، اختلالات تنفسی و لاغری مورد استفاده قرار گیرد. با مطالعه این مقاله نه تنها با خواص معجزه آسای این گیاه آشنا می‌شوید، بلکه به استفاده از قسمت‌های مختلف رازیانه علاقه‌مند خواهید شد.
گیاهشناسی:
رازیانه با نام علمی Foeniculum vulgare گیاهی چندساله از خانواده Apiaceae با نام لاتین Fennel که در عوام به آن بادیان نیز می‌گویند. این گیاه حدود یک متر بلندی دارد و دارای ساقه‌های تو‌خالی با برگ‌های ریز خرد شده، که از بخش‌های خطی یا باریک شکل تشکیل شده است. رازیانه دارای گل‌های زرد کوچک، میوه‌های خشک کوچک به رنگ سبز مایل به قهوه‌ای و یا قهوه‌ای مایل به زرد به طول ۶ میلی‌متر با پنج پشته برجسته طولی دراز است. این گیاه هرمافرودیت و توسط حشرات گرده‌افشانی می‌شود و در تمام طول سال به صورت برگ است. گلدهی رازیانه در شهریور می‌باشد و بذرها در مهر رسیده می‌شوند(۱)(۲).
تاریخچه و پراکنش جغرافیایی:
رازیانه گیاهی باستانی فصلی است. منشاء گیاه رازیانه در جنوب اروپا(فرانسه، پرتغال، اسپانیا، آلبانی، بلغارستان، یونان، ایتالیا و یوگسلاوی) آزورها، جزایر مادیرا، جزایر قناری، شمال آفریقا(الجزایر، مصر، لیبی، مراکش و تونس) و غرب آسیا است(۳). این گیاه معطر در مناطقی از ایران نیز از جمله دماوند، اردکان، رفسنجان، مشکین شهر، ساری، تهران، یزد، فسا، شیراز، سنندج، الموت و تبریز یافت می‌شود(۴). رازیانه در منطقه مدیترانه جنوبی از طریق اهلی شدن و کشت در سراسر نیم کره شمالی، شرقی و غربی به ویژه در آسیا، آمریکای شمالی و اروپا رشد کرده است. این گیاه برای مصریان باستان رومی‌ها، هندی‌ها و چینی‌ها بسیار شناخته شده بود. رومی‌ها به دلیل دانه‌های معطر رازیانه و شاخه‌های گوشتی خوراکی آن، این گیاه را کشت می کردند(۵)(۶). اولین استفاده از رازیانه توسط یونانیان بود که رازیانه را ماراتن نامیده بودند و گاهی اوقات آن را به عنوان یک چای برای کاهش وزن استفاده می‌کردند. پیوریتن‌ها رازیانه را دانه نشست می‌نامیدند زیرا جویدن دانه‌های آن پس از شام نفس را تازه و به هضم غذا کمک می‌کرد(۷).
شرایط مناسب رشد:
مناطق نیمه گرمسیری و معتدل برای کشت رازیانه مناسب است. این گونه بیشتر در نزدیکی دریا در خاک‌های خشک، سنگی و آهکی یافت می‌شود(۸). رازیانه به راحتی در خاک مرطوب، غنی ارگانیکی با زهکشی خوب و در آفتاب کامل رشد می‌کند(۹). این گیاه مناسب برای رشد در خاک‌های سبک(خاک شنی)، متوسط(لومی) و سنگین(رس) با PH 5.5-6.5 است. رازیانه متحمل خشکسالی و باد شدید می‌باشد(۱۰).
زراعت:
بهترین زمان کاشت بذر رازیانه در بهار و پاییز است. بهتر است گیاه رازیانه و شوید نزدیک به یکدیگر کاشت نشوند زیرا هیبریداسیون رخ می‌دهد و نهال‌های حاصل از طعم مشخصی برخوردار نیستند. دمای مناسب رشد ایده‌آل رازیانه ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد می‌باشد. بعد از پایان خطر سرمازدگی بذور به طور مستقیم در خاکی که از قبل به خوبی آماده شده و زهکشی خوبی دارد، در فاصله ۱۲.۵-۱۰ سانتی‌متر در ردیف و ۳۰-۲۵ سانتی‌متر بین ردیف و در عمق ۲-۱ سانتی‌متر کشت می‌شوند. عملکرد رازیانه به طور متوسط ۲ تا ۲.۵ تن در هکتار می‌باشد و تاخیر در کاشت باعث کاهش عملکرد می‌شود. میزان بذر مصرفی رازیانه ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم در هکتار و مدت زمان جوانه‌زنی بذور رازیانه ۱۰ تا ۱۵ روز می‌باشد(۱۱). آبیاری بلافاصله بعد از کاشت ضروری می‌باشد(۱۲). پس از سبز شدن بذور با ۱ تا ۲ آبیاری سبک می‌توان هر ۱۵ تا ۲۵ روز یک بار زمین را آبیاری کرد. تنش آبی در مرحله گلدهی رازیانه باعث کاهش عملکرد آن می‌شود(۱۱). در بهار می‌توان بذور را در گلدان‌هایی حاوی کمپوست کاشت و طی ۷ تا ۸ هفته، پس از رسیدن به ارتفاع ۴۵ تا ۵۰ سانتی‌متری طی کردن دوره سازگاری به زمین اصلی انتقال داد. طول دوره رویشی این گیاه ۹۰ تا ۱۲۰ روز می‌باشد(۱۳). رازیانه هر ۲ تا ۳ هفته یک بار نیازمند به کود متعادلی برای باروری است. آزمایشی در دانشگاه صنعتی اصفهان در سال ۸۵ با هدف بررسی اثرات مصرف نیتروژن بر روی رشد، عملکرد دانه، محتوای اسانس دانه و محتوای فیبر و پروتئین برگ رازیانه انجام شد. احسانی پور و همکاران با مصرف(۴۰، ۸۰، ۱۲۰ و ۱۶۰ کیلوگرم در هکتار) نیتروژن بیان کردند که مصرف ۱۶۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن باعث افزایش صفات مورد بررسی شد و نشان داد که نیتروژن می‌تواند منبع خوبی از پروتئین و مواد معدنی برای دانه رازیانه باشد(۱۴). کنترل و حذف علف‌های هرز رازیانه ۳۰ روز پس از کاشت صورت می‌گیرد. همچنین استفاده از علف‌کش شیمیایی Pendimethalin به میزان ۱ کیلوگرم در هکتار، ۵۰ روز پس از کاشت متداول است. برگ‌های رازیانه را در طول فصل رشد می‌توان برداشت کرد، اما پیازها فقط در اواخر پاییز و همزمان با برداشت ساقه‌ها به عنوان سبزی برداشت می‌شوند. بذرهای رازیانه ۳۰ تا ۴۰ روز پس از گلدهی در اواخر تابستان یا اوایل پاییز زمانی که رنگ آنها سبز است، به طور متوسط ۴ تا ۵ بار برداشت می‌شوند(۱۵)(۱۶). دانه‌های رازیانه را باید در جای خنک، تاریک و در رطوبت ۹ درصد نگهداری کرد تا برای ماه‌ها عطر و طعم آن باقی بماند و دچار آلودگی قارچی نشوند. دانه‌های خشک شده رازیانه را می‌توان بیش از ۶ ماه با رعایت شرایط مطلوب نگهداری کرد(۱۷) .
ترکیبات و مواد موثره :
رازیانه حاوی فلاونوئید و ۶.۳٪ آب، ۹.۵٪ پروتئین، ۱۰٪ چربی، ۱۳.۴٪ مواد معدنی، ۱۸.۵٪ فیبر و ۴۲.۳٪ کربوهیدرات است. مواد معدنی و ویتامین‌های موجود در این گیاه کلسیم، پتاسیم، سدیم، آهن، فسفر، تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین و ویتامین C می‌باشد(۱۸). دانه‌های رازیانه حاوی روغن، قند، نشاسته، تانن، اولئیک، لینولئیک و اسیدهای پالمیتیک است(۱۹). همچنین دانه‌های رازیانه حاوی ۳ تا ۴ درصد اسانس هستند که شامل ترکیبات Trans-anethole ۷۵-۸۳%, Estragole ۳.۹-۵.۱%, Fenchone ۴.۶%, Alpha-pinene ۰.۳-۳.۶% و Limonene ۲.۲-۳.۸% است(۲۰).
عطر و طعم روغن رازیانه به دو ماده اصلی تشکیل دهنده آن Trans-anethole و Fenchone بستگی دارد. نسبت این دو ماده با توجه به آب و هوا و خصوصیات منطقه متفاوت است. گیاهانی که در مدیترانه و جنوب اروپا رشد می‌کنند، معمولاً دارای روغن شیرین‌تری هستند در مقایسه با گیاهانی که در اروپای مرکزی و شمالی رشد می‌کنند. کیفیت روغن رازیانه همچنین به میزان خشک شدن بذر بستگی دارد، به طوری که روغن حاصل از بذرهای کاملا رسیده و خشک شده بسیار شیرین‌تر و معطرتر است(۲۱).
خواص درمانی:
رازیانه دارای سابقه طولانی در استفاده از گیاهان دارویی و به عنوان یک داروی خانگی معمول است. این گیاه در معالجه انواع بیماری‌ها به ویژه دستگاه گوارش و بیماری‌های مختص زنان مفید است. دانه، برگ، پیاز، ساقه و ریشه‌ها قابل استفاده هستند، اما دانه‌های رازیانه از نظر دارویی بسیار فعال هستند و بخشی است که به طور معمول مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فعالیت ضدسرطانی رازیانه(Anticancer):
آنتول ماده اصلی و فعال روغن دانه رازیانه فعالیت ضدسرطانی دارد. در موش‌های آلبینیو سوئیسی اثر ضدسرطانی این ماده را مورد آزمایش قرار دادند. نتایج نشان داد که آنتول موجود در عصاره رازیانه حجم و وزن تومور را کاهش و زمان بقا را افزایش داد. تزریق این ماده به موش‌ها باعث کاهش سطح اسیدهای نوکلوئیک و افزایش غظلت گلوتاتیون شد(۲۲).
فعالیت ضدمیکروبی(Antimicrobial):
ترکیب شیمیایی و فعالیت ضدمیکروبی روغن‌های اساسی به دست آمده از دانه رازیانه جمع آوری شده از جمعیت‌های وحشی در مرکز و جنوب پرتغال مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که اسانس استخراج شده از این جمعیت‌ها در برابر باکتری Candida albicans Candida guillermondii و Cryptococcus neoformans فعال بوده و باعث مهار رشد آنها شد. همچنین ترکیب شیمیایی روغن‌های اساسی به دست آمده از برگ‌های دو رقم مختلف از رازیانه که تحت سه تیمار مختلف کوددهی قرار گرفته‌اند، مورد بررسی قرار گرفت. فعالیت ضدمیکروبی رازیانه نشان داد که آنتول موجود در روغن رازیانه باعث مهار و رشد میکروب‌ها شد(۲۳).
فعالیت ضدویروسی(Anti-virus):
فعالیت ضدویروسی روغن دانه رازیانه در برابر ویروس DNA virus Herpes simplex type-1 مورد بررسی قرار گرفت و باعث مهار ویروس شد(۲۴).
فعالیت ضدباکتریایی(Antibacterial):
عصاره استخراج شده از قسمت‌های هوایی رازیانه باعث مهار رشد باکتری Agrobacterium،tumefaciens Erwiniacarotovora, Pseudomonas fluorescens و Pseudomonas glycinea می‌شود. همچنین عصاره دانه رازیانه در برابر باکتری‌های Bacillus cereus, Bacillus megaterium, Bacillus pumilus, Bacillus subtilis, Escherichia coli Klebsiella pneumonia, Micrococcus luteus, Pseudomonas putida مقاومت نشان داده و باعث مهار رشد آنها شده است(۲۵).
فعالیت ضدقارچی(Antifungal):
اثرات ضدقارچی رازیانه از جنبه‌های مختلف از جمله MIC، حداقل غلظت قارچ‌کش، رشد میسلیا، جوانه‌زنی اسپور و زیست توده مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می‌دهد که مکانیسم ضد‌قارچ باعث جلوگیری از آسیب رساندن به غشای پلاسمایی و اندامک‌های درون سلولی شد. با مطالعات بیشتر بیان کردند که فعالیت ضدقارچی رازیانه می‌تواند فعالیت آنزیم میتوکندری، مانند سوکسینات دهیدروژناز، مالات دهیدروژناز و ATPase را مهار کند(۲۶). همچنین در یک مطالعه آزمایشگاهی دیگر آلودگی‌های قارچی و آفلاتوکسین موجود در برگ‌های توتون با استفاده روغن رازیانه به عنوان ماده نگهدارنده گیاهی تنباکو در حین ذخیره‌سازی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که روغن رازیانه می‌تواند به عنوان ماده نگهدارنده گیاهی برای مواد غذایی از جمله تنباکو استفاده شود(۲۷).
فعالیت آنتی اکسیدانی(Antioxidant):
اثرات ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی کومارین‌های جدا شده از روغن رازیانه بر روی موش‌های تحریک شده مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد که دانه‌های رازیانه دارای اثر ضدالتهابی و فعالیت آنتی‌اکسیدانی قوی هستند(۲۸). در مطالعه‌ای دیگر اثر عصاره رازیانه بر برخی شاخص‌های خون شناختی در موش صحرایی نر مورد بررسی قرار گرفت و نشان داد که رازیانه باعث افزایش گلبول‌های قرمز، سفید و احتمالاً به دلیل وجود پلی‌فنول و فعالیت‌های آنتی‌اکسیدانی رازیانه باعث کاهش اثرات منفی رادیکال‌های آزاد بر سلول‌های خون است(۲۹). در ارزیابی فعالیت‌های آنتی‌اکسیدانی عصاره متانولی و همچنین بخش‌های اتیل استات رازیانه وحشی، نتایج به دست آمده نشان داد که گیاه رازیانه(F. vulgare) حاوی دو ترکیب فنلی ۳,۴-dihydroxy-phenethylalchohol-6-O-caffeoyl-β-D-glucopyranoside و ۳΄,۸΄-binaringenin است و یک منبع بالقوه آنتی‌اکسیدان طبیعی به شمار می‌رود(۳۰). اثرات درمانی و آنتی‌اکسیدانی گیاه رازیانه در موش‌های فیبروز کبدی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. که رازیانه به دلیل اثرات آنتی‌اکسیدانی التهاب کبد را کاهش داده و از پیشرفت فیبروز کبدی جلوگیری کرده است(۳۱).
ضدالتهاب(Antiinflammatory):
عصاره متانولی میوه رازیانه ۶۹٪ ورم دست و ۷۰٪ ورم گوش در موش‌ها را مهار می‌کند و باعث افزایش غلظت ترانس آمیناز، آسپارتات آمینوترانسفراز و آلانین آمینوترانسفراز می‌شود(۳۲).
ضدآلرژی(Antiallergic):
بعد از مصرف خوراکی ۲۰۰ میلی‌گرم در روز به مدت ۷ روز از عصاره میوه رازیانه، اثر مهاری و قابل توجهی نسبت به حساسیت و آلرژی ناشی ازDNFB-(2,4- dinitrofluorobenzene) را نشان می‌دهد(۳۳).
حفاظت از کبد(HepatoProtective):
روغن دانه رازیانه اثر محافظت کبدی خوبی را نشان می‌دهد. مصرف خوراکی روغن باعث کاهش سطح آلانین‌آمینو‌ترانسفراز، آلکالین‌فسفاتاز، بیلی‌روبین، قلیایی‌فسفاتاز و آمینوترانسفراز‌آسپارتات می‌شود. ترکیباتی مانند D-limonene و B-myrcene موجود در اسانس رازیانه ممکن است مسئول محافظت از کبد باشند(۳۴).
ضداضطراب(Anxiolytic):
اضطراب احساس ناخوشایند ترس و نگرانی است. وقتی اضطراب زیاد شود، ممکن است یک اختلال در بدن ایجاد کند. رازیانه به عنوان یک داروی ضداضطراب که برای درمان اضطراب و علائم روانی و جسمی مرتبط با آن استفاده می‌شود. عصاره اتانولی میوه رازیانه به دلیل فعالیت ضداضطرابی آن مورد آزمایش قرار گرفت. تزریق دوز ۱۰۰ و ۲۰۰ میلی‌گرم عصاره رازیانه به ازای هر کیلوگرم وزن بدن حیوانات اثر ضداضطرابی آن در مقایسه با ۱ میلی‌گرم بر کیلوگرم دیازپام نتایج معنی‌داری نشان داد(۲).
ضداسترس(Antistress):
رازیانه آرام‌بخش است. ترکیبات فعال زیستی جدا شده از منابع طبیعی نقش اساسی در سلامتی و درمان اختلالات مرتبط با استرس دارند. عصاره فنلی رازیانه در موش صحرایی برای ارزیابی فعالیت ضدفشار، سطح ادرار، وانیل ماندلئیک اسید و اسید اسکوربیک مورد بررسی قرار گرفت. عصاره رازیانه با غلظت ۲۰۰ ، ۱۰۰ و ۵۰ میلی‌گرم به ازای هر یک کیلوگرم وزن بدن باعث بهبود سطح ادرار و وانییل ممانسیلیک و دفع اسید آسکوربیک شد. در نتیجه عصاره رازیانه به عنوان یک ضدفشار و ضداسترس عمل کرده است.
تقویت کننده حافظه(Memory-Enhancing Property):
عصاره رازیانه دارای خواص تقویت کننده حافظه است. در مطالعه‌ای موش‌هایی که دچار فراموشی برای انجام حرکات خود شده اند را با عصاره رازیانه مورد بررسی قرار دادند که ترکیبات اسکوپولامین عصاره رازیانه در ۳ تا ۵ روز باعث بهبودی گروه‌های تحت درمان قرار گرفت و موش‌های حافظه خود را برای انجام حرکات بدست آوردند(۳۵).
خواص استروژنی(Estrogenic Properties):
عصاره دانه رازیانه دارای استون است که به میزان(۵۰، ۱۵۰ و ۲۵۰ میلی گرم به ازای هر یک کیلوگرم وزن بدن) منجر به افزایش غلظت کل اسیدهای نوکلئیک، پروتئین و همچنین افزایش وزن غدد پستانی و تخمک‌ها می‌شود(۳۶). روغن رازیانه انقباضات رحمی را که به واسطه پروستاگلاندین ایجاد می‌شود، به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. بنابراین عصاره رازیانه فعالیت استروژنی قوی دارد و با تاثیر بر انقباضات رحم باعث کاهش درد قاعدگی، افزایش شیر مادران و افزایش میل جنسی می‌شود(۳۷)(۳۸).
خلط‌آور(Expectorant):
دانه رازیانه با تحریک حرکت‌های مژکی دستگاه تنفسی حمل و نقل اجسام خارجی را تقویت می‌کند. این امر نشان دهنده این است که رازیانه در محیط‌های آلوده و در درمان گرفتگی‌های برونشی و ریوی استفاده می‌شود . انقباض عضلات با استنشاق روغن فرار رازیانه اتفاق می‌افتد و این منجر به سهولت در بیرون کشیدن باکتری‌ها، مخاط‌ها و سایر اجسام خارجی از مجاری دستگاه های تنفسی می‌شود(۳۹).
ضد‌کولیک(Anticolitic):
روغن دانه رازیانه گاز روده را کاهش داده و تحرک عضلات صاف روده را تنظیم می‌کند(۴۰).
ضددرد(Antinociceptive):
عصاره رازیانه دارای اجزای Methylene chloride و N-hexane است که باعث خواص ضددردی این گیاه می‌شود.
فعالیت دیورتیک(Diuretic):
رازیانه ادرار‌آور است و عصاره اتانولی دانه رازیانه برای درمان دیورتیک بسیار مفید است. عصاره اتانولی رازیانه را در میزان ادرار موش‌ها مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که پس از سه روز درمان با عصاره دانه رازیانه میزان ادرار به طور قابل توجهی کاهش یافت و میزان سدیم و پتاسیم دفع شده افزایش اما میزان اوره تغییر چندانی نکرد(۴۱).
فعالیت قلبی و عروقی(Cardiovascular):
تزریق وریدی عصاره برگ‌های رازیانه سبب کاهش فشارخون بدون تاثیر در تعداد تنفس و ضربان قلب می‌شود(۴۲).
ضدانقباض(Antimutagenic):
رازیانه استرس اکسیداتیو ناشی از Cyclophosphamide را مهار می‌کند و از انقباضات عضلات جلوگیری می‌کند(۴۳).
اثرات بر دستگاه گوارش(Gastrointestinal):
رازیانه ملین و محرک معده است و در درمان سوءهاضمه، نفخ شکم، دردهای معده کاربرد دارد. اتانول موجود در عصاره دانه رازیانه باعث حفاظت در برابر ضایعات مخاط معده در موش صحرایی می‌شود(۴۴).
ضدتب(Antipyretic):
عصاره دانه رازیانه فعالیت ضدتب متوسطی را در برابر تب شدید نشان می‌دهد و باعث کاهش آن می‌شود(۲).
کاهش قندخون(Hypoglycemic):
اسانس رازیانه فعالیت‌های بالقوه کمبود قندخون و آنتی‌اکسیدان را در برابر دیابت ناشی از استرپتوزوتوسین در موش‌ها نشان می‌دهد(۲).
ضداسپاسم(Antispasmodic):
عصاره الکلی دانه رازیانه دارای خواص ضداسپاسم است و فعالیت Acetylcholine و Histamine را مهار می‌کند. در آزمایشی انقباضات خوکچه هندی با عصاره دانه رازیانه مورد بررسی قرار گرفت که Oxytocin و Prostaglandin را مهار کرد و باعث جلوگیری از انقباض در خوکچه هندی شد(۴۱).
تاثیر بر کبد(Human Liver Cytochrome):
اجزای عصاره متانولی رازیانه دارای فعالیت مهاری در سیتوکروم کبد انسان دارد. ۵–Methoxypsoralen بیشترین سهم بازدارندگی را در کبد دارد(۴۵).
اثرات ضدپیری(Antiaging):
مصرف عصاره رازیانه تاثیر معنی‌داری بر کاهش از دست رفتن رطوبت پوست نشان می‌دهد که دارای اثرات ضدپیری است و باعث شادابی پوست می‌شود(۴۶).
ضدسل(Antituberculous):
عصاره قطعات هوایی رازیانه ضدسل می‌باشد. با آزمایش عصاره قطعات هوایی در موش به این نتیجه رسیدند که مصرف این عصاره به میزان(۷۵، ۱۵۰ و ۳۰۰ میلی‌گرم به ازای هر یک کیلوگرم وزن بدن) باعث کاهش اتانول در معده می‌شود(۴۷).
دیگر خواص دارویی رازیانه مخلوط آن با شکر در هند و کشمیر برای درمان یبوست و همچنین درمان سرماخوردگی و سرفه، آرتروز، مشکلات کبد و کلیه، و سندروم روده‌ی تحریک پذیر نیز می‌باشد.
نحوه مصرف:
معمولا برگ و دانه‌ی رازیانه بیشتر از سایر قسمت‌های آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. کل گیاه بسیار خوشبو و معطر است، بعد از برداشت رازیانه عطر آن برای مدت طولانی دوام می‌آورد. این گیاه هیچ تداخلی با مواد مغذی دارویی شناخته شده ندارد و یک گیاه طبیعی بی‌خطر و ملایم محسوب می‌شود. مصرف رازیانه در کودکان زیر ۴ سال توصیه نمی‌شود زیرا اطلاعات کافی در مورد اثرات دارویی آن برای کودکان وجود ندارد(۴۸).
مصرف برگ رازیانه:
- برگ رازیانه معمولاً به عنوان طعم‌دهنده در انواع غذاها مانند کالباس، سیب زمینی یا ماهی استفاده می‌شود.
- مصرف برگ‌های جوان خام یا پخته شده و دانه رازیانه به عنوان چاشنی، طعم سالادها را بسیار دلپذیر می‌کند و به هضم غذا کمک می‌کنند به خصوص در مورد غذاهای چرب بسیار مفید هستند.
- در اسپانیا و پرتقال از برگ رازیانه به عنوان سالاد یا میان وعده استفاده می‌شود(۴۹).
- جویدن برگ رازیانه برای التیام زخم دهان و کنترل فشار خون و کلسترول بالا در ایتالیا، مصرف دمنوش برگ برای کنترل بی‌خوابی در برزیل، درمان تب و آرتروز در آفریقا رایج است(۵۰)(۵۱)(۵۲).
- برای پیشگیری از سرطان و گاستریت در اکوادور از برگ رازیانه دمنوش تهیه کرده و مصرف می‌کنند(۵۳).
- دمکرده برگ رازیانه در درمان کولیک کودکان و سندروم روده تحریک پذیر کاربرد دارد.
- جوشانده برگ رازیانه برای درمان بیماری های کلیوی و کبدی مصرف می‌شود.
- غرغره دمنوش برگ رازیانه برای تسکین درد گلو موثر است.
- جوشانده برگ رازیانه برای کاهش سرفه در سرماخوردگی‌ها مصرف می‌شود(۵۴).
- در درمان اسهال مصرف عصاره دانه رازیانه روزی دو بار موثر است.
- ورم معده با جوشانده برگ رازیانه همراه با عسل درمان می‌شود.
- مصرف روزانه یک فنجان چای تهیه شده از برگ تازه یا خشک رازیانه در درمان مشکلات دستگاه گوارش موثر است.
- برگ گیاه رازیانه یک ماده دفع کننده حشرات است و می توان برای مقابله با حشرات عصاره آن را بر روی گیاهان اسپری کرد.
- برگ این گیاه به عنوان یک طعم‌دهنده در خمیر دندان، صابون، عطر، خوشبو کننده هوا و غیره استفاده می‌شود.
مصرف دانه:
- دانه رازیانه معمولاً به عنوان طعم‌دهنده در انواع غذاها مانند کالباس، سیب زمینی، ماهی، کباب و تخم مرغ استفاده می‌شود.
- دانه رازیانه در ایتالیا به عنوان طعم‌دهنده در تهیه گوشت استفاده می‌شود(۵۵).
- در ادویه، ترشی، کیک و شیرینی دانه رازیانه به عنوان طعم‌دهنده مصرف می‌شود.
- عصاره دانه رازیانه شیرین و دارای خواصی مشابه آب دیونیزه است. ترکیب آن با بیکربنات سدیم و شربت را آب کبابی خانگی می‌گویند که برای درمان نفخ نوزادان استفاده می‌شود(۵۶).
- در شبه قاره هند دانه رازیانه را به طور خام و گاهی با مقداری شیرین کننده برای بهبود بینایی مصرف می‌کنند.
- عصاره دانه رازیانه به عنوان یک داروی بالقوه برای درمان فشار خون بالا مصرف می‌شود(۵۷).
- دانه رازیانه حاوی آهن، هیستیدین و اسیدهای آمینه است. این عناصر در درمان کم‌خونی مفید هستند(۳).
- دهان شویه تهیه شده از دانه رازیانه در صربستان برای درمان اختلالات لثه استفاده می‌شود.
- در اروپا، کشمیر و هند برای درمان یبوست دانه‌های رازیانه را به صورت جوشانده مخلوط با شکر مصرف می‌کنند(۵۸).
- مصرف جوشانده دانه رازیانه برای درمان بیماری دیورز توصیه شده است.
- دانه رازیانه ملین و مصرف آن به صورت پودر برای کاهش حالت تهوع مفید است. همچنین جویدن دانه سبز برای کاهش چربی موثر است.
- مصرف دانه رازیانه به صورت دمکرده در درمان کولیک کودکان و سندروم روده‌ی تحریک پذیر کاربرد دارد.
- جوشانده دانه این گیاه در رفع مشکلات کلیوی و کبدی موثر است.
- رازیانه دارای اثرات استروژنی است و نباید توسط زنان حین بارداری مصرف شود. مصرف مخلوط ۵۰ گرم دانه پودر شده رازیانه به همراه ۵۰ گرم پودر دانه Trapa natans و ۵۰ گرم شکر روزانه به خانم‌هایی که سقط جنین مکرر داشته اند، توصیه می‌شود(۵۹).
- دانه رازیانه حداکثر ۵٪ از روغن ضروری را تولید می‌کند. روغن حاصل از دانه برای رشد و تقویت مو کاربرد دارد(۶۰). تماس پوست با روغن خالص رازیانه می‌تواند باعث حساسیت به نور شود، بنابراین اگر قرار است در معرض آفتاب قرار بگیرید باید از آن با احتیاط استفاده کنید.
- یک تا دو قاشق چای‌خوری دانه رازیانه را در یک فنجان آب جوش ریخته و به عنوان یک تسکین دهنده برای نفخ در بزرگسالان مصرف کنید. این دستور العمل همچنین می‌تواند برای قولنج در نوزادان مورد استفاده قرار گیرد، اما نباید عسل به آن اضافه شود.
- درمان دیورتیک با جوشانده دانه رازیانه توصیه شده است(۵۲).
- مصرف جوشانده دانه باعث درمان درد شکم می‌شود.
- مصرف چای دانه رازیانه به میزان یک فنجان در روز برای درمان مشکلات دستگاه گوارش کاربرد دارد.
مصرف ریشه:
- ریشه پخته شده مصرف خوراکی دارد و از آن می‌توان برای تهیه یک چای گیاهی خوش طعم استفاده کرد.
- درمان بیماری دیورز در آمریکا با مصرف جوشانده ریشه رازیانه رایج است.
- مصرف جوشانده ریشه رازیانه باعث افزایش انرژی و میل جنسی می‌شود(۳۶).
- عصاره ریشه به میزان ۲ بار در روز برای درمان اسهال مصرف می‌شود.
مصرف ساقه:
- ساقه رازیانه عنوان طعم‌دهنده در کیک، نان و پنیر و همراه تخم مرغ پخته، کباب و ماهی مصرف می‌شود(۶۱).
- مصرف ساقه رازیانه در اسپانیا و پرتقال به عنوان سالاد و یا میان وعده رایج است.
- ساقه‌های رازیانه آرام‌بخش و مصرف دمکرده‌ی آن به رفع استرس کمک می‌کند(۶۲).
- مصرف دمکرده ساقه رازیانه در درمان دیورتیک کاربرد دارد.
منابع:
- Diaaz-Maroto, M.C., Pea rez-Coello, M.S., Esteban, J., Sanz, J., 2006.Comparison of the volatile composition of wild fennel samples(Foeniculum vulgare Mill.) from Central Spain. J. Agric. Food Chem. 54, 6814–۶۸۱۸
- https://extension.unh.edu/resource/how-grow-green-fennel%C2%A0foeniculum-vulgare
- Bahmani, K. Izadi Darbandi, A. Ramshini, H. A. Moradi, N. Akbari, A., 2015. Agro-morphological and phytochemical diversity of various Iranianfennel landraces. Industrial Crops and Products 77 (2015) 282–۲۹۴
- Shamkant B. Badgujar, Vainav V. Patel, and Atmaram H. Bandivdekar. 2014. Foeniculum vulgare Mill: A Review of Its Botany, Phytochemistry, Pharmacology, Contemporary Application, and Toxicology. Review Article. BioMed Research International. Volume 2014, Article ID 842674, 32 pages
- https://webstu.onu.edu/garden/node/81
- Kaur, G.J., Arora, D.S., 2010. Bioactive potential of Anethum graveolens, Foeniculum vulgare and Trachyspermum ammi belonging to the family Umbelliferae-Current status. Journal of Medicinal Plants Research 4, 087e094
- https://www.balkep.org/foeniculum-vulgare.html
- https://agricare.kisanhelp.in/content/fennel-cultivation
- https://www.lovethegarden.com/uk-en/article/fennel-foeniculum-vulgare
- https://www.groww.fr/en/plants/fennel
- https://www.thespruce.com/grow-organic-fennel-in-your-garden-2539637
- K. Malhotra, Fennel and fennel seed. Indian Council of Agricultural Research, India
- Telci, I., Demirtas, I., Sahin, A., 2009. Variation in plant properties and essential oil composition of sweet fennel (Foeniculum vulgare Mill.) fruits during stages of maturity. Industrial Crops and Products 30, 126e130
- Manzoor A. Rather a,*, Bilal A. Dar a, Shahnawaz N. Sofi a, Bilal A. Bhat Mushtaq A. Qurishi. 2012. Foeniculum vulgare: A comprehensive review of its traditional use, phytochemistry, pharmacology, and safety. REVIEW. Arabian Journal of Chemistry.
- https://aromaticstudies.com/fennel-foeniculum-vulgare/
- Senatore F, Oliviero F, Scandolera E, Taglialatela-Scafati O, Roscigno G, Zaccardelli M, et al. Fitoterapia. 2013. Chemical composition, antimicrobial and antioxidant activities of anethole-rich oil from leaves of selected varieties of fennel [Foeniculum vulgare Mill. ssp. vulgare var. azoricum (Mill.) .۹۰:۲۱۴-۹.
- Zeng H, Chen X, Liang J. 2015. In vitro antifungal activity and mechanism of essential oil from fennel (Foeniculum vulgare L.) on dermatophyte species. J Med Microbiol. ۲۰۱۵;۶۴(Pt 1):93-103
-
Rafia Javed, Muhammad Asif Hanif, Muhammad Adnan Ayub, Rafia Rehman. Fennel
- Albert-Puleo, M., 1980. Fennel and anise as estrogen agents. J. Ethnopharmacol. 2, 337–۳۴۴.
- Forster, H., Niklas, H., Lutz, S., 1980. Antispasmodic effects of some medicinal plants. Planta Medica 40, 309e319
- COMMITTEE ON HERBAL MEDICINAL PRODUCTS (HMPC) FOENICULUM VULGARE MILLER SUBSP. VULGARE VAR. DULCE(MILLER) THELLUNG, FRUCTUS FENNEL FRUIT, SWEET HMPC . 2010. Assessment Report Summary for the Public. European Medicines Agency.
- M. Neves, C. Matos, C. Moutinho, G. Queiroz, and L. R. Gomes, 2009. “Ethnopharmacological notes about ancient uses of medicinal plants in Tr´as-os-Montes (northern of Portugal),”Journal of Ethnopharmacology, vol. 124, no. 2,pp. 270–۲۸۳
- M. Guarrera, G. Salerno, and G. Caneva, 2005. “Folk phytotherapeutical plants from Maratea area (Basilicata, Italy),” Journal of Ethnopharmacology, vol. 99, no. 3, pp. 367–۳۷۸
- G. D. Oliveira, F. R. R. de Moura, F. F. Demarco, P. D. S. Nascente, F. A. B. D. Pino, and R. G. Lund, 2012. “An ethnomedicinal survey on phytotherapy with professionals and patients from Basic Care Units in the Brazilian Unified Health System,”Journal of Ethnopharmacology, vol. 140, no. 2, pp. 428–۴۳۷
- B. Lewu and A. J. Afolayan, 2009. “Ethnomedicine in South Africa: the role of weedy species,” African Journal of Biotechnology, vol. 8, no. 6, pp. 929–۹۳۴
- Tene, O. Malag´on, P. V. Finzi, G. Vidari, C. Armijos, and T. Zaragoza, 2007. “An ethnobotanical survey of medicinal plants used in Loja and Zamora-Chinchipe, Ecuador,” Journal of Ethnopharmacology, vol. 111, no. 1, pp. 63–۸۱
- Savo, C.Giulia, G. P.Maria, and R.David, 2011. “Folk phytotherapy of the Amalfi Coast (Campania, Southern Italy),” Journal of Ethnopharmacology, vol. 135, no. 2, pp. 376–۳۹۲
- Di Novella, N. Di Novella, L. De Martino, E. Mancini, and V. De Feo, 2013. “Traditional plant use in the National Park of Cilento and Vallo di Diano, Campania, Southern, Italy,” Journal of Ethnopharmacology, vol. 145, no. 1, pp. 328–۳۴۲
- Kokwaro JO. 1976. Medicinal Plants of East Africa. Kampala, Nairobi, Dar es Salam: East African Literature Bureau.
- Agarwal, R., Gupta, S.K., Agarwal, S.S., Srivastava, S., Saxena, R., 2008. Oculohypotensive effects of Foeniculum vulgare in experimental models of glaucoma. Indian J. Physiol. Pharmacol. 52, 77– ۸۳.
- Kumar, Y. Paul, and V. K. Anand, 2009. “An ethnobotanical study of medicinal plants used by the locals in Kishtwar, Jammu and Kashmir, India,” Ethnobotanical Leaflets, vol. 13,no. 10,pp. 1240–۱۲۵۶
- Jain, S. S. Katewa, P. K. Galav, and A. Nag, 2007. “Unrecorded ethnomedicinal uses of biodiversity from Tadgarh-Raoli wildlife sanctuary,” Acta Botanica Yunnanica, vol. 29, no. 3, pp. 337–۳۴۴
- Y. Cavero, S. Akerreta, andM. I. Calvo, 2011. “Pharmaceutical ethnobotany in the Middle Navarra (Iberian Peninsula),” Journal of Ethnopharmacology, vol. 137, no. 1, pp. 844–۸۵۵
- Claus EP, Tyler VE, Brady LR. Pharmacognosy 6th edn., Philadelphia, PA: Lea & Febiger; 1970.
- I. Calvo, S. Akerreta, and R. Y. Cavero, 2011. “Pharmaceutical ethnobotany in the Riverside of Navarra (Iberian Peninsula),” Journal of Ethnopharmacology, vol. 135, no. 1, pp. 22–۳۳
- Jabbar, M. A. Raza, Z. Iqbal, and M. N. Khan, 2006. “An inventory of the ethnobotanicals used as anthelmintics in the Southern Punjab (Pakistan),” Journal of Ethnopharmacology, vol. 108, no.1, pp. 152–۱۵۴