فهرست:
- مقدمه
- جدول راهنما انتخاب روش کاشت برخی از گیاهان در مزرعه(کشت گسترده)
- نشاء سینی
- سازگاری نشاء داخل سینی
- ارزیابی شرایط نشاء داخل سینی
- جدول تخمین رطوبت خاک از طریق احساس
- نشاء ریشه لخت
- سازگاری نشاء ریشه لخت
- ارزیابی شرایط نشاء ریشه لخت
- نشاء گلدانی
- سن ایده آل نشاء جهت انتقال به مزرعه
- کشت نشاء در زمین
- تصاویر روش های نادرست کاشت نشاء در زمین
- واکاری
- تغذیه
- کنترل علف‌های هرز و آفات
- منابع
مقدمه:
هدف از کشت نشاء تولید گیاهانی است که تکثیر آنها توسط بذر دشوار می‌باشد. در واقع به دلیل زودرسی محصول، غالبیت کمتر علف‌های هرز و مصرف کمتر بذر، کشت نشاء صورت می‌گیرد. این روش باعث افزایش بازدهی، بهره‌وری بهتر از منابع و مدیریت بهتر آب و تغذیه، مدیریت نشاء در گلخانه، کاهش زمان رشد گیاه در مزرعه و مقاومت در برابر بیماری‌ها می‌شود. نشاء داخل محفظه سینی، نشاء ریشه لخت و نشاء گلدانی از انواع نشاء مورد استفاده جهت کشت می‌باشند. با توجه به نوع گیاه و شرایط لازم جهت کاشت آن باید تصمیم گرفت که گیاه به صورت نشاء و یا مستقیم کشت شود. قابل ذکر است در بعضی گیاهان مانند گندم به دلیل تراکم بالا، کشت نشاء آن مقرون به صرفه نیست و یا در گیاهانی مانند هویج که ریشه عمودی دارند، امکان تولید نشاء و کشت آن وجود ندارد. جدول زیر به شما در تصمیم‌گیری برای انتخاب روش کشت به صورت نشاء و یا کشت مستقیم کمک می‌کند(۱):
تولید نشاء در گلخانه امری تخصصی و نیازمند برنامه ریزی دقیق است که در مقاله گام به گام تا تولید نشاء به طور تخصصی به بررسی آن پرداخته شده است. در ادامه شرایط کاشت نشاء در مزرعه با توجه به نوع نشاء و روش آبیاری مورد بررسی قرار می‌گیرد:
نشاء سینی:
قبل از انتقال نشاء سینی بایستی زمین آماده و خاک تا عمق مورد نظر با توجه به نوع نشاء( به طور مثال در گوجه فرنگی ۵ و در گل گاوزبان ۱۵ سانتی‌متر) نرم و قابلیت کشت توسط دست یا دستگاه را داشته باشد. اگر نشاء را با دست کشت می‌کنید باید قبل از کاشت به وسیله ادوات کشاورزی خطوطی حدودی روی زمین برای راهنمای کارگران جهت کشت ایجاد کنید. ایجاد این خطوط با ادوات کشاورزی خیلی بهتر از استفاده نخ یا طناب برای نشانه گذاری جهت کشت است. زیرا این روش با هزینه کمتر عملکرد بهتر و دقیق‌تری دارد. در صورتی که روش آبیاری کرتی را برای آبیاری مزرعه خود انتخاب کرده‌اید استفاده از این خطوط قبل از کاشت ضروری می‌باشد. در صورت امکان آبیاری، می‌توانید قبل از کاشت زمین را آبیاری کنید. این امر ضروری نیست ولی می‌تواند به کاهش خطا و افزایش راندمان کمک کند. نشاء‌های انتقال داده شده به مزرعه را باید تا زمان کاشت در سایه قرار دهید و اگر زمین مد نظر شما در منطقه باد خیز قرار دارد می‌بایست نشاءها قبل از کاشت، هر ۲ ساعت یک بار آبیاری شوند. زیرا فضای نشاء محدود و در اثر تبخیر سطحی، خشک شده و باعث ایجاد تنش و افزایش خطا می‌شود. برای بدست آوردن بهترین عملکرد و کمترین خطا کشت نشاء در مزرعه باید تا حد امکان فاصله زمانی انتقال نشاء به مزرعه تا کشت آن کوتاه باشد. در زمان کاشت دقت داشته باشید که خاک هر نشاء به طور کامل از داخل سینی خارج شده و کارگران در برداشت نشاء از سینی دقت لازم را داشته باشند. اگر ساقه یا ریشه گیاه در زمان انتقال نشاء آسیب ببیند احتمال زنده ماندن گیاه کم می‌شود. در تخمین جهت خرید تعداد نشاء مصرفی باید ۱۰ تا ۱۵ درصد نشاء بیشتری را در نظر بگیرید زیرا در زمان کاشت نشاء در مزرعه تعدادی نشاء از بین رفته، و ممکن است کار کشت نیمه تمام باقی بماند. پیشنهاد می‌شود تا حد امکان از دستگاه نشاء‌کار برای کشت نشاء استفاده کنید. زیرا در این روش سرعت کاشت و دقت افزایش، نیروی کارگری و هزینه کاهش و عمق کاشت نسبت به سایر روش‌ها یکنواخت است. همچنین کشیدن خطوط راهنمای کارگران جهت کشت با دستگاه لازم نیست و کشت نشاء با دستگاه کارایی بهتری نسبت به سایر روش‌ها دارد.
 |
 |
سازگاری نشاء داخل سینی:
سازگاری به معنای انتقال تدریجی نشاء از گلخانه به فضای باز مزرعه است. دوره سازگاری بسته به شرایط محیطی از چند ساعت در روز و شب آغاز و به تدریج ممکن است این روند از یک هفته به چند هفته برسد، اما به طور معمول ۳۰-۳ روز است. در مناطقی که آب و هوای معتدل دارند یک دوره سازگاری ۳ تا ۴ روزه کافی است. به طور مثال نشاءها را می‌توان از فضای بسته گلخانه به محیط بازتری آورد تا با شرایط محیطی بیرون گلخانه سازگار شوند و پس از مدتی به مزرعه انتقال داد و یا از فضای گلخانه برای مدتی به محیط پوشش داری منتقل کرد که در روز پوشش محیط را برداشته و در شب به دلیل خنکی هوا پوشش گذاشته شود و سپس به مزرعه انتقال داد. کاهش مدار آبیاری نشاء و کاهش درجه حرارت تحت شرایطی که نشاء‌های گلخانه همگی در یک سن و یک اندازه باشند، می‌تواند از روش‌های دیگر سازگاری نشاء داخل سینی باشد. به طور مثال در گوجه فرنگی کاهش درجه حرارت در روز تا محدوده‌ی ۱۵.۵ تا ۱۸ و در شب تا محدوده‌ی ۱۰ تا ۱۵.۵ درجه سانتی‌گراد قابل اجرا است(۱).
ارزیابی شرایط نشاء داخل سینی:
توجه به توسعه شاخ و برگ و ریشه نشاء برای انتقال موفق آن به مزرعه امری لازم و ضروری است. به طور کلی در زمان انتقال، گیاهچه نشاء باید دارای ۴ تا ۶ برگ باشد، اما در گیاهانی مانند کاهو که رشد سریع‌تری دارند وجود ۲ برگ می‌تواند کافی باشد. ریشه نشاء باید سفید، فعال و به خوبی رشد کرده باشد تا هنگام خارج شدن از سینی، گره تشکیل شده باشد. منظور از گره ریشه، بالاترین قسمت ریشه است که بقیه قسمت‌های گیاه از آنجا شروع به شکل‌گیری می‌کنند و به گره ساقه ختم می‌شود. کنترل رطوبت بستر نشاء امری ضروری است که معمولا با آبیاری یک ساعت قبل از انتقال نشاء به مزرعه تا رسیدن سینی‌ها به حالت اشباع به طوری که آب از محفظه‌های سینی زهکش شود(منظور از زهکش شدن این است که آب از زیر سینی چکه کند) صورت می‌گیرد. آبیاری قبل و هنگام انتقال برای تقویت گیاه مناسب است ولی ممکن است در نشاء‌های جوان‌تر مرطوب بودن زیاد ریشه باعث تنش، تغییر رنگ ریشه، شکستگی ریشه قبل از انتقال و کاهش عملکرد می‌شود. برگ و ساقه نشاء د زمان انتقال باید به رنگ سبز باشد و تغییر رنگ آن به رنگ زرد و بنفش می‌تواند به دلیل کمبود نیتروژن و فسفر باشد. از شرایط فیزیکی مطلوب جهت انتقال نشاء می‌توان به نور کم(صبح زود یا بعد ازظهر)، درجه حرارت پایین، باد کم و رطوبت بالا اشاره کرد. برای آبیاری بلافاصله پس از کاشت نشاء باید ادوات آماده باشند تا پس از کاشت هر ردیف آبیاری انجام شود و تماس ریشه با خاک راحت‌تر باشد. حفظ رطوبت خاک در حد ۵۰ تا ۶۰ درصد ظرفیت زراعی مزرعه(Field capacity) میزان رطوبت یا محتوای آب خاک که پس از تخلیه آب اضافی خاک در آن باقی می‌ماند، که معمولا ۲ تا ۳ روز پس از آبیاری یا باران اتفاق می‌افتد. اندازه‌گیری مرتب ظرفیت زراعی در مزرعه دشوار است به همین دلیل به صورت تخمینی برآورد می‌شود و به دلیل کاهش تراکم خاک در زمان کاشت نشاء و استفاده آسان از ادوات کاشت بسیار حائز اهمیت است. جدول زیر تخمین رطوبت خاک را از طریق احساس بیان کرده است(۱):
به طور کلی روش ساده برای تعیین ظرفیت زراعی مزرعه این است که مقداری از خاک اطراف ریشه را برداشته و بین دو دست فشار داده تا گلوله ای درست شود، سپس گلوله را بین دستان متراکم کرده، اگر تغییر شکل داد و یا اگر گلوله را به زمین انداخت و از هم پاشید رطوبت خاک اطراف ریشه پایین‌تر از ظرفیت زراعی مزرعه می‌باشد. در صورتی که گلوله درست شده پس از فشار تغییر شکل ندهد، رطوبت خاک اطراف ریشه بالاتر از ظرفیت زراعی مزرعه می‌باشد.
نشاء ریشه لخت:
کشت نشاء ریشه لخت در زمین از سایر روش‌های دیگر کشت نشاء کم هزینه‌تر است. این روش معمولا در کشت گسترده به خصوص در گیاهان دارویی و صیفی‌جات بیشتر استفاده می‌شود. توجه و دقت هنگام کار در این روش باعث افزایش راندمان و کاهش خطا نسبت به روش‌های دیگر می‌شود، اما برای گیاهان حساس مانند اسطوخودوس توصیه نمی‌شود. دستگاه‌های کاشت نشاء که قادر به کشت نشاء ریشه لخت باشند، محدود هستند و باید با توجه به نیاز طراحی شوند. در نتیجه بیشتر کشت در این روش توسط دست انجام می‌گیرد که نیازمند ترسیم خطوط راهنما روی زمین برای کاشت می‌باشد. در این روش زمان انتقال نشاء از گلخانه اهمیت زیادی دارد و کم یا زیاد شدن فاصله زمانی انتقال نشاء از گلخانه به مزرعه، باعث افزایش خطا تا ۵۰ درصد می‌شود(۲). به همین دلیل باید از تجارب افراد متخصص در این زمینه استفاده کرد. در کشت به روش نشاء ریشه لخت باید تراکم کاشت را ۱۰ تا ۱۲ درصد در نظر بگیرید تا پس از کاشت، خطاهای به وجود آمده را جبران و تراکم مطلوبی در مزرعه باقی بماند. کشت نشاء ریشه لخت را باید در روزهای ابری ابتدایی بهار و بعد از خطر سرمازدگی انجام دهید(۳)(۴) و زمین را قبل و پس از کاشت نشاء، بلافاصله آبیاری کنید(۲). به طوری که وقتی کارگران کشت یک خط را تمام کردند، آب مربوط به آن خط با توجه به روش آبیاری جاری شود و نشاء در داخل آب کاشته شود. به ازای هر یک ساعت تاخیر در آبیاری ۵ درصد احتمال خطا بیشتر می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود کشاورزان تا حد امکان از کشت نشاء داخل سینی استفاده کنند، تا خطا هنگام کشت با توجه به تاخیر در آبیاری کاهش یابد.
سازگاری نشاء ریشه لخت:
سازگاری با محیط در نشاء ریشه لخت به طوری است که امکان بردن نشاءها به بیرون از گلخانه برای سازگار شدن با محیط بیرون وجود ندارد و باید در صورت امکان فضای گلخانه را تغییر داد. به طور مثال در صورتی که فقط همان گیاه در گلخانه کشت شده باشد و همه‌ی آنها در یک سن باشند می‌توان دمای گلخانه را کاهش داد(۱). روش دیگری که می‌توان برای سازگاری قبل از انتقال نشاء‌های ریشه لخت استفاده کرد این است که سه هفته قبل از کشت نشاء مدار آبیاری را به نصف کاهش داد اما قبل از انتقال نشاء به مزرعه دو مدار پشت سرهم گیاه آبیاری شود تا توانایی مقابله با تنش‌ها را در طول انتقال پیدا کند. استفاده از کود‌های شیمیایی نیز برای تقویت رشد گیاهچه نشاء در مراحل ابتدایی و مقاوم سازی آنها در برابر تنش‌ها و فعال نمودن گیاه و افزایش کمیت و کیفیت محصول می‌شود. به طور مثال در گیاهچه گوجه فرنگی استفاده از کود تقویتی دارای فسفر و پتاسیم بالا به صورت برگ پاشی، از طریق سیستم آبیاری قطره‌ای و یا به روش خیس کردن محیط ریشه‌ی گیاهچه باعث سازگاری بیشتر نشاء در برابر تنش‌ها می‌شود.
ارزیابی شرایط نشاء ریشه لخت :
توسعه شاخ و برگ و ریشه نشاء ریشه لخت برای انتقال موفق‌تر آن امری لازم و ضروری است. در گیاهانی مانند پیاز که به روش نشاء ریشه لخت تولید می‌شوند، آبیاری نشاءها قبل از نشاء‌کاری لازم نیست چون در زمان انتقال خاک باید تقریبا خشک باشد که ریشه‌ها از هم جدا شوند. کنترل رطوبت خاک در حد ۵۰ تا ۶۰ درصد ظرفیت مزرعه و کنترل شرایط فیزیکی مطلوب از قبیل نور کم، درجه حرارت پایین، سرعت باد کم و رطوبت بالا نیز از عوامل مهم دیگر هنگام ارزیابی شرایط نشاء ریشه لخت است.(۱)
نشاء گلدانی:
بهترین حالت برای انتقال نشاء به زمین نشاء گلدانی است. نشائی که با گلدان به زمین انتقال می‌دهید کمترین تنش را تجربه و همچنین دیر یا زود شدن زمان آبیاری مشکلی ایجاد نمی‌کند. ولی توصیه می‌شود آبیاری حداکثر با فاصله یک روز پس از کاشت انجام گیرد. عمق آماده سازی زمین و نرم شدن خاک جهت کشت نشاء در این روش به عمق گلدان(۵) مورد نظر بستگی دارد و معمولا عمق آماده سازی در این روش کشت، نسبت به کشت نشاء ریشه لخت یا سینی بیشتر است(۶). هزینه نشاء گلدانی و انتقال آن به مزرعه زیاد است و در سطح وسیع اقتصادی نمی‌باشد.
سن ایده آل نشاء جهت انتقال به مزرعه:
از آنجا که برنامه ریزی برای تعیین دقیق تاریخ کشت نشاء در مزرعه با توجه به شرایط آب و هوایی و خصوصیات منطقه امری دشوار است و تاثیر سن نشاء بر عملکرد محصول از اهمیت زیادی برخوردار است، همیشه تولیدکنندگان برای انتقال نشاء به مزرعه از نشاء‌های جوان استفاده می‌کنند زیرا نشاء‌های جوان کمتر دچار تنش می‌شوند و اگر در حین انتقال تعدادی از نشاءها از بین رفت با نشاءها باقی مانده که هنوز خیلی مسن نشده‌اند می‌توانند این آسیب را جبران و از کاهش عملکرد جلوگیری کنند(۶). به طور مثال نشاء سینی گوجه فرنگی در سن ۵ تا ۷ هفتگی برای انتقال به مزرعه مناسب است و باعث افزایش عملکرد می‌شود. نشاء‌های جوان برای رسیدن به بازده مطلوب باید زمان بیشتری در مزرعه باشند تا به اندازه کافی جهت انتقال برسند اما ممکن است فرصت بازار و فروش از دست برود. نشاء گلدانی گوجه فرنگی در شرایطی که دمای روز ۲۱ و شب ۱۵.۵ درجه سانتی‌گراد است در سن ۳ تا ۵ هفتگی جهت انتقال به زمین اصلی مناسب است. در آزمایشی دیگر نشاء سینی گوجه فرنگی را در سنین ۳، ۴، ۵ و ۶ هفتگی برای انتقال به مزرعه مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد نشاء گوجه فرنگی در سن ۴ و ۵ هفتگی عملکرد بیشتری از نظر تعداد و وزن میوه نسبت به نشاء در سن ۳ و ۶ هفتگی دارد و با کاهش سن نشاء عملکرد اولیه به صورت خطی کاهش می‌یابد(۶). سن نشاء ارتباط مستقیم با اندازه سلول در نشاء سینی و تاثیر زیادی بر زودرسی و عملکرد دارد. در سلول‌های کوچک‌تر، پیوندهای مسن‌تر عملکرد بهتری دارند در حالی که افزایش هزینه رشد نشاء در سلول‌های بزرگ‌تر می‌تواند با زودرسی و افزایش بازده اولیه تا حدودی برطرف شود(۷). به طور کلی اگر نشاءها در زمان انتقال در سنین ۲، ۳ و ۴ هفتگی باشند به دلیل کاهش حجم ریشه نسبت به حجم خاک منجر به کاهش عملکرد و اگر مسن‌تر و در سنین ۷، ۸ و ۹ هفتگی باشند، افزایش مدت زمان لازم برای استقرار در خاک و ریزش ریشه، احتمال بروز بیماری و آلودگی، کاهش عملکرد و افزایش هزینه تولید می‌شود(۶). در آزمایشی نسمیت و همکاران ۱۹۹۳ سن نشاء کدو در شرایط گلخانه(۱۰، ۱۴، ۲۱، ۲۸ و ۳۵ روزگی) و شرایط مزرعه(۱۰، ۲۰ و ۳۰ روزگی) را در زمان انتقال و تاثیر آن بر عملکرد را بررسی کردند. نتایج نشان داد که در مزرعه سنین مختلف نشاء از نظر عملکرد تفاوت چندانی نداشته اما در گلخانه نشاءها در سنین ۲۸ و۳۵ روزگی عملکرد کمتری نسبت به ۱۰، ۱۴ و ۲۱ روزگی داشتند. آنها سن ایده‌آل جهت انتقال کدو به زمین اصلی ۲۱ روزگی معرفی کردند زیرا نشاء‌های ۲۱ روزه سازگاری بیشتری با شرایط نامساعد محیطی دارند(۸). اثر زمان کاشت نشاء گلدانی و ریشه لخت پیاز(اواسط و اواخر بهمن و اواسط و اواخر اسفند) و تراکم(۲۱.۲، ۲۷.۲ و ۳۸.۱ نشاء در متر مربع) بر عملکرد توسط گیان لوکا کاروسو و همکاران ۲۰۱۴ بررسی شد. نتایج نشان داد که نشاء ریشه لخت پیاز و انتقال آن در ماه بهمن با تراکم ۲۱.۱ و در ماه اسفند با تراکم ۲۷.۲ و ۳۸.۱ نشاء در متر مربع بهترین عملکرد را داشتند(۹). سن ایده‌آل نشاء سیب زمینی در زمان انتقال به مزرعه ۱۱ و ۱۵ روزگی(۱۰)، نشاء فلفل ۸ تا ۱۱ هفتگی(۱۱)، بادمجون ۶ تا ۷ هفتگی، کاهو ۱۳ تا ۲۵ روزگی، هندوانه، ذرت شیرین و خیار ۳ تا ۴ هفتگی و بروکلی، کلم، کلم پیچ و گل کلم ۵ تا ۷ هفتگی می‌باشد(۱۲). علاوه بر سن ایده‌آل نشاء عوامل دیگری از جمله رطوبت و تهویه خاک نشاء قبل از انتقال، شرایط مزرعه، آسیب‌های به وجود آمده حین انتقال و شرایط حمل و نقل نشاء بر عملکرد محصول تاثیر می‌گذارد(۶).
کشت نشاء در زمین:
برای کاشت نشاء در مزرعه از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند که تصاویر زیر درستی یا نادرستی هر روش را بیان می‌کند:(۱۳)
تصویر شماره ۱: کشت نشاء در عمق کم به صورتی که مقداری از ریشه از خاک بیرون مانده و باعث از بین رفتن و پوسیدگی ریشه می‌شود.
تصویر شماره۲: در این تصویر ریشه چرخیده و مقداری از آن بیرون از خاک قرار گرفته است که منجر به خشک شدن گیاه می‌شود.
تصویر شماره ۳: هنگام کشت نشاء ریشه ها جمع شده و منجر به کاهش دریافت مواد غذایی از خاک و کاهش عملکرد گیاه می‌شود.
تصویر شماره ۴: نشاء در عمق زیادی کاشته شده به طوری که مقداری از شاخ و برگ گیاه به زیر خاک رفته است و منجر به پوسیدگی گیاه می‌شود. قابل ذکر است در گیاهی مانند نعنا فلفلی استفاده از این روش مخرب نبوده و حتی در بعضی حالات باعث افزایش ریشه دهی می‌شود.
تصویر شماره ۵: در این تصویر کاشت نشاء روی سنگ انجام شده است که موجب عدم دسترسی گیاه به آب و مواد غذایی و از بین رفتن آن می‌شود. نبود زهکش در این روش باعث افزایش رطوبت خاک و از بین رفتن گیاهچه می‌شود.
تصویر شماره ۶: نشاء طوری کاشته شده که ریشه متراکم نیست و بین آن فضاهای خالی زیادی وجود دارد که منجر به پوسیدگی ریشه و از بین رفتن گیاه می‌شود.
واکاری:
دو هفته پس از انتقال نشاء جهت رسیدن به تراکم مد نظر مناطقی از مزرعه که خطا بیشتر رخ داده، دوباره با نشاء‌هایی که دورن سینی هستند، کشت می‌شوند و ضروری است نشاء‌های کشت شده در کمترین زمان ممکن آبیاری شوند.
تغذیه:
آبیاری و کود‌دهی مناسب به تولید نشاء خوب و سالم و استقرار بعدی آن در مزرعه کمک می‌کند. البته باید در نظر داشت که میزان زیاد آب و کود باعث نرم شدن بافت‌های گیاهی و بالا رفتن حساسیت آنها به عوامل بیماری‌زا خواهد شد. تغذیه کلسیم و فسفر در مراحل تولید نشاء برای تقویت سیستم ریشه و نسبت مناسب ریشه به اندام هوایی از اهمیت زیادی برخوردار است. از اسیدآمینه در میانه رشد و در انتهای مرحله نشائی سه روز قبل از انتقال به زمین اصلی، برای جلوگیری از بروز تنش به خاطر شوک جا به جایی، استفاده می‌کنند. از کود فسفر چهار تا پنج بار در طول دوره رشدی و پتاسیم نیز در اواخر دوره نشائی(یک هفته قبل از انتقال) به میزان خیلی کم برای مقاوم سازی گیاه و از آهن نیز یک هفته قبل از انتقال به زمین اصلی استفاده می‌شود(۱۴)(۱۵).
کنترل علف‌های هرز و آفات:
برای کنترل علف‌های هرز در بعضی از گیاهان که به تاریخ کاشت حساس نیستند و امکان آبیاری مزرعه وجود دارد، بهتر است در صورت امکان ۳ تا ۴ هفته قبل از کشت نشاء نسبت به آبیاری زمین مورد نظر اقدام کنیم. این روش باعث جوانه‌زنی بذور علف‌های هرزی که در نزدیکی خاک هستند می‌شود، پس از رشد ۳-۲ هفتگی علف‌های هرز می‌توانید با خاکورزی مناسب نسبت به از بین بردن آنها اقدام و پس از آن برای کشت نشاء برنامه ریزی کنید. قابل ذکر است این روش با توجه به کمبود آب در مزراع ایران مورد توجه نبوده و کمتر استفاده می‌شود. در سال‌هایی که بارش در بهار زیاد بوده، توصیه می‌شود تا روزهای قبل از کاشت نشاء اقدام به خاکورزی نشود تا تمامی بذور علف‌های هرز سبز شوند و ۲ یا ۳ روز قبل از کشت نشاء با استفاده از دستگاه‌های خاکورزی به صورت مکانیکی علف‌های هرز را از بین برده و جهت آماده سازی زمین اقدامات لازم انجام شود. همچنین اگر بین زمان خاکورزی و آماده سازی زمین تا کاشت نشاء در مزرعه فاصله زیادی باشد ممکن است بذور علف‌های هرز قبل از کشت نشاء با استفاده از رطوبت نسبی خاک و هوا جوانه بزند و شروع به رشد کند، در این صورت پس از کشت نشاء مشاهده می‌شود که علف‌های هرز قبل از نشاءها در زمین رشد کرده و با گیاهچه در حال رقابت هستند و حتی در مراحلی از رشد باعث توقف رشد گیاهچه نشاء مد نظر می‌شوند. بنابراین توصیه می‌شود حداکثر فاصله آماده سازی زمین و کشت نشاء ۲ تا ۳ روز در نظر بگیرید. یکی دیگر از روش‌ها که عمومیت بیشتری در مبارزه با علف‌های هرز دارد استفاده از علف‌کش‌های شیمیایی می‌باشد. در بعضی از گیاهان دو هفته قبل از کاشت می‌توانید از ترفلان جهت جلوگیری از جوانه‌زنی بذور علف‌های هرز استفاده کنید. البته قابل ذکر است که در این روش امکان تاخیر در رشد ابتدایی گیاهچه نشاء و یا در کشت بعدی که به عنوان مثال می‌تواند گندم یا جو باشد، مشکلاتی از قبیل سبز نشدن در مزرعه قابل مشاهده است. اما در کشت گیاهان ثابت مانند گیاهان دارویی که حداقل ۳ تا ۴ سال در مزرعه باقی می‌مانند استفاده از این سم قبل از کاشت می‌تواند راه کار مناسبی جهت کنترل علف های هرز باشد(۱۶). همچنین در برخی از گیاهان که علف کش انتخابی برای آنها موجود است می‌توان بعد از کشت آنها از علف کش مد نظر در جهت مبارزه با علف‌های هرز استفاده کرد. در این روش استفاده از مشاوره و تخصص گیاهپزشک امری واجب و ضروری است. علف کش‌ها سمومی بسیار تاثیر گذار در مزرعه هستند و باید در زمان و به شکل مناسب(با توجه به نوع محصول) استفاده و در غیر این صورت به راحتی باعث نابودی گیاهان مزرعه شده و زحمات کشاورز می‌شود. به عنوان مثال گیاهچه ذرت در ابتدای رشد تا چهار برگی به علف کش D.4.2 حساس نیست و پاشیدن آن در مزرعه فقط باعث از بین رفتن علف‌های هرز می‌شود ولی در مراحل بعدی رشد گیاه ذرت نسبت به این علف کش حساس شده و رشد آن به طور محسوسی به تاخیر می‌افتد. از روش های دیگر مبارزه بعد از کاشت نشاء مبارزه مکانیکی آن به وسیله ادوات و تجهیزات کشاورزی متناسب با آرایش کشت و نوع گیاه می‌باشد(۱۷). این روش به طور صد درصدی با علف‌های هرز مبارزه نمی‌کند و فقط در جهت کاهش تراکم علف‌های هرز موثر است. همچنین قابل ذکر است استفاده از ادوات فقط در دوره‌های رشدی خاصی اماکن پذیر است. به عنوان مثال برای گیاه گل گاوزبان با توجه به برگ‌های پهن این گیاه و رشد افقی آن باید در ابتدای رشد علف‌های هرز نسبت به مبارزه مکانیکی اقدام کرد زیرا در هفته‌های ۴ تا ۵ رشد گیاه ورود ماشین آلات کشاورزی به مزرعه باعث صدمه به برگ‌های گیاه مد نظر می‌شود. کاشت منظم و یکنواخت مزرعه می‌تواند به کنترل مکانیکی علف‌های هرز در بین ردیف‌های کشت کمک کند. در صورتی که در هنگام کشت فاصله ردیف و گیاهچه‌ها به طور یکسان رعایت نشده باشند و از قبل برنامه ریزی جهت استفاده از ادوات کشاورزی مربوطه نشده باشد، حذف مکانیکی علف‌های هرز کاری غیر ممکن و باعث آسیب رساندن به گیاهان می‌شود.
پس از رعایت شرایط گفته شده برای کشت انواع نشاء در مزرعه با توجه به نوع گیاه که در گیاهان یک‌ساله معمولا با تراکم بالای گیاهان زراعی امکان رشد علف‌های هرز وجود ندارد و نیاز به کنترل دوباره علف‌های هرز نمی‌باشد، اما در گیاهان چند‌ساله نیاز به کنترل علف‌های هرز در سال‌های بعدی رشد گیاه می‌باشد و باید اقدامات لازم را جهت کنترل اعمال کرد.
منابع:
- Transplanting and Direct Seeding. Part 1 – ۱۶۶ | Unit 1.4.
- https://fruitionseeds.mykajabi.com/blog/5-tips-for-transplanting
- https://homeguides.sfgate.com/steps-transplanting-plant-pot-ground-103265.html
- https://www.planetnatural.com/planting-seedlings/
- https://www.growveg.com/guides/the-perfect-time-to-plant-out-seedlings-and-young-plants/
- Liptay A. ۱۹۸۷. Field survival and estab- lishment of tomato transplants of various age and size. Acta Hort. 220:203-209.
- D.S. NeSmith. 1993. Transplant Age Influences Summer Squash Growth and Yield. HORTSCIENCE 28(6):618-620.
- Gianluca Carusoa, Stefano Contia, Gerardo Villarib, Carlo Borrellia. 2014. Effects of transplanting time and plant density on yield, quality andantioxidant content of onion (Allium cepa L.) in southern Italy. Scientia Horticulturae 166: 111–۱۲۰.
- A.F.M. Saiful Islam *, Chieri Kubota, Michiko Takagaki, Toyoki Kozai. 2006. Effects of ages of plug transplants and planting depths on the growth and yield of sweetpotato. Scientia Horticulturae 108: 121–۱۲۶.
- Lorenz, O, A., Maynard, D, N. 1988. Knotts handbook for vegetable Growers. Wiley New York.
-
Planting Forest Seedlings. How to select, plant and care for tree seedlings.
- https://zeraat.maj.ir/Dorsapax/userfiles/Sub56/ab.pdf
- https://abanagri.com/how-to-grow-seed-and-transplanting/
- Rashed , M., Najafi, V., Akbarzadeh. ۲۰۰۱. Weed biology and control. Ferdowsi University of Mashhad Publications. ۲۶۳-۲۶۹. (Persian)
-
Miguel A. Altair, Matt Liebman. kochaki., zarif ketabi, v., nakforosh. ۲۰۰۶. Ecological Approaches to Weed Management. (Translation). Ferdowsi University of Mashhad Publications. ۱۷۳-۱۷۵. (Persian)